Biển đảo Tây Nam: Lên đảo 'Hải Tặc'
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.Doanh nghiệp nào đang gửi tiết kiệm hàng chục ngàn tỉ đồng?
Trong ngày ra quân đầu năm Ất Tỵ 2025, Công ty Giao nhận - vận chuyển quốc tế Trường Hải (THILOGI) chính thức tổ chức lễ khánh thành bến 5 vạn tấn thuộc cảng quốc tế Chu Lai. Công trình cầu cảng số 2 (bến 5 vạn tấn) đã hoàn thiện là phần mở rộng 365 m về phía hạ lưu, nối tiếp bến cảng số 1, nâng tổng chiều dài toàn bến cảng Chu Lai lên 836 m, độ sâu trước bến đạt âm 11,6 m. Với kết cấu bến liền bờ sử dụng công nghệ cọc ống ván thép lần đầu tiên được áp dụng thi công tại Việt Nam, cầu bến đảm bảo tiếp nhận các loại tàu hàng tổng hợp, tàu container tải trọng đến 5 vạn tấn. Đồng thời, đầu tư lắp đặt hệ thống cẩu chuyên dụng xếp dỡ container hiện đại như 2 cẩu giàn STS (chi phí đầu tư hơn 300 tỉ đồng), 3 cẩu khung RTG cho bãi cảng (gần 100 tỉ đồng) cùng số lượng lớn phương tiện chuyên dụng phục vụ vận chuyển nội bộ cảng. Việc đầu tư đồng bộ về hạ tầng, trang thiết bị sẽ gia tăng năng lực xếp dỡ lên gần 100 container/giờ, gấp 3 lần so với bến cảng số 1.Việc hoàn thiện, đưa vào khai thác bến 5 vạn tấn đã khẳng định quyết tâm của THACO trong đầu tư phát triển tập đoàn công nghiệp đa ngành, cũng như phát triển THILOGI và cảng Chu Lai. Đây là cam kết của THACO với các nhà đầu tư, khách hàng, đối tác trong việc mở rộng quy mô, đáp ứng nhu cầu xuất nhập khẩu hàng hóa ngày càng tăng cao, hướng đến gia tăng tiện ích, lợi thế và năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp. Qua đó, thu hút các nhà đầu tư đến Khu kinh tế mở Chu Lai (Quảng Nam), đóng góp thiết thực cho phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương và các vùng lân cận.Cũng trong ngày ra quân đầu năm Ất Tỵ 2025, hơn 300 container hàng hóa của các tập đoàn thành viên thuộc THACO được xuất khẩu qua cảng Chu Lai đến với thị trường quốc tế, mang theo niềm tin và kỳ vọng một năm mới với những thành công mới.Lô hàng xuất khẩu lớn đầu năm đã khẳng định năng lực sản xuất và chất lượng sản phẩm của các tập đoàn thành viên của THACO, đồng thời thể hiện quyết tâm tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, đưa THACO trở thành tập đoàn công nghiệp đa ngành hàng đầu khu vực ASEAN. Ngoài ra, THACO cũng đưa nhà máy sản xuất linh kiện phụ tùng ô tô và Trung tâm R&D THACO INDUSTRIES vào hoạt động. Ngoài ra, THACO cũng đưa nhà máy sản xuất linh kiện phụ tùng ô tô và Trung tâm R&D THACO INDUSTRIES vào hoạt động.Các nhà máy này bao gồm: Trung tâm R&D THACO INDUSTRIES, Nhà máy Sản xuất linh kiện khung thân vỏ ô tô, Nhà máy Sản xuất kính ô tô cao cấp, Nhà máy Sản xuất thiết bị điện ô tô.Cụ thể, Trung tâm R&D THACO INDUSTRIES được xây dựng trên diện tích 30.000 m2 với tổng vốn đầu tư gần 40 triệu USD, bao gồm trung tâm thiết kế, trung tâm thí nghiệm vật liệu và thử nghiệm sản phẩm, xưởng sản xuất mẫu và hội trường đa năng.Với hệ thống trang thiết bị thí nghiệm, thử nghiệm hiện đại, như thiết bị phân tích tế vi kim loại, thiết bị thử nghiệm độ xuyên sáng, thiết bị đo độ đồng màu trên nền nhựa, thiết bị đo kiểm CMM…, trung tâm thực hiện chiến lược phát triển sản phẩm, đáp ứng nhu cầu của các tập đoàn thành viên thuộc THACO, các đối tác trong nước và xuất khẩu.Riêng nhà máy sản xuất linh kiện khung thân vỏ ô tô được xây dựng trên diện tích 15.000 m2, tổng vốn đầu tư 30 triệu USD, với các trang thiết bị, hệ thống dây chuyền công nghệ hiện đại.Đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng trong nước và xuất khẩu, THACO AUTO cũng chính thức khánh thành dây chuyền công nghệ sản xuất nhà máy THACO Bus và giới thiệu line-up sản phẩm mới với thương hiệu THACO Truck, THACO Bus.THACO AUTO đã tiếp tục nghiên cứu, phát triển sản phẩm xe bus thế hệ hoàn toàn mới; nâng cấp các linh kiện nội, ngoại thất xe bus, ứng dụng công nghệ mới, vật liệu mới thân thiện với môi trường. Nhà máy THACO Bus cũng được đầu tư, nâng cấp với dây chuyền công nghệ sản xuất theo hướng hiện đại, tự động hóa, thông minh...Nhà máy THACO Bus cũng đưa vào vận hành hệ thống SCADA (kiểm tra, giám sát hoạt động sản xuất trên từng dây chuyền) và sẽ tiếp tục đẩy mạnh thực hiện chuyển đổi số bằng việc đưa vào vận hành hệ thống điều hành sản xuất MES, hệ thống quản trị tích hợp nguồn lực ERP, từng bước hình thành nhà máy thông minh. Các dự án và sản phẩm mới được công bố khẳng định quyết tâm, nỗ lực của THACO AUTO trong việc nâng cao năng lực sản xuất, định hướng trở thành trung tâm sản xuất của khu vực, góp phần tạo dựng và phát huy giá trị xe thương hiệu Việt, tạo đà để mở rộng thị trường xuất khẩu.Các dự án đầu tư của THACO tại Chu Lai được khánh thành trong dịp đầu xuân Ất Tỵ 2025 là những dự án động lực, góp phần hiện thực hóa các định hướng theo Quy hoạch tỉnh Quảng Nam thời kỳ 2021 - 2030.
Vì sao có doanh nghiệp ở TP.HCM cho lao động nghỉ tết 1 tháng?
Dịp này, UBND TP.Tuy Hòa còn tổ chức các trò chơi dân gian như: lắc thúng chai, đập ấm, bắt vịt, nhảy bao bố…
Tham dự buổi lễ có ông Mai Ngọc Phước - Phó chủ tịch Hội Nhà báo TP.HCM, Tổng biên tập Báo Pháp Luật TP.HCM; ông Bùi Anh Tấn - Phó chủ tịch Hội Nhà văn TP.HCM, Tổng biên tập Tạp chí Văn Nghệ TP.HCM; ông Trần Đình Ba - Phó giám đốc NXB Tổng hợp TP.HCM và đại diện Đài Tiếng nói nhân dân TP.HCM...
Pocari Sweat Việt Nam đồng hành cùng ‘Chạy vì trái tim’ 2024
