Xóm Kịch nỗ lực đa dạng hóa màu sắc tác phẩm
"Tôi chỉ muốn xác nhận rằng trong vài tuần qua, một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vào nhà tôi đã được lên kế hoạch", ông Hun Sen nói trong lễ khánh thành một tòa nhà trường học ở tỉnh Kandal, thuộc miền nam Campuchia, và bài phát biểu của ông được Đài TVK phát trực tiếp, theo Tân Hoa xã.Ông Hun Sen, cũng là chủ tịch của Đảng Nhân dân Campuchia (CPP) cầm quyền, cho hay một trong những kẻ chủ mưu đã bị bắt ở tỉnh Takeo, cũng thuộc miền nam Campuchia.Ông Hun Sen còn nói rằng lực lượng an ninh đã ngăn chặn âm mưu tấn công bằng UAV nói trên sau khi ông nhận được một tin nhắn thoại bí mật về âm mưu này."Hãy cảnh giác, kế hoạch tấn công dinh thự tại Takhmao của tôi bằng máy bay không người lái là có thật. Những kẻ dính líu phải nhớ điều này và biến khỏi Takeo. Việc ủng hộ một cuộc tấn công như thế đe dọa đến an ninh quốc gia', ông Hun Sen phát biểu, theo cổng thông tin Fresh News. "Đây là một hành động khủng bố và tôi muốn kêu gọi người nước ngoài hãy thận trọng, kiềm chế không ủng hộ các hoạt động khủng bố. Người nước ngoài không được can thiệp vào công việc nội bộ của Campuchia", ông Hun Sen nhấn mạnh nhưng không nói rõ chi tiết.Ông Hun Sen (73 tuổi) đã trở thành chủ tịch Thượng viện Campuchia kể từ tháng 4.2024 sau khi từ chức thủ tướng Campuchia vào tháng 8.2023, chuyển giao quyền lực cho con trai cả là ông Hun Manet, theo Tân Hoa xã.Giải bóng đá Thanh Niên Sinh viên Việt Nam: Đại học Thủy Lợi tiết lộ mục tiêu
Chúng ta hãy cùng nhìn sâu hơn về cách công nghệ màn hình cảm ứng đã cách mạng hóa ngành công nghiệp và cuối cùng giết chết BlackBerry ra sao.Mặc dù ban đầu có sự phản đối đối với màn hình cảm ứng nhưng iPhone đã làm thay đổi điều đó. 2007 là một năm then chốt khi iPhone đầu tiên được phát hành với thiết kế đẹp mắt và giao diện người dùng kỹ thuật số trực quan. Màn hình cảm ứng cho phép tương tác động, nhiều cử chỉ khác nhau và giao diện người dùng linh hoạt có thể thích ứng với nhiều ứng dụng. Chỉ trong một thời gian ngắn, màn hình cảm ứng đã chuyển kỳ vọng của người dùng từ bàn phím vật lý sang màn hình tương tác.BlackBerry đã phát huy thế mạnh của mình, bao gồm bàn phím QWERTY xúc giác và tập trung vào bảo mật. Mặc dù vẫn là mặt hàng chủ lực đối với một số người dùng nhất định, công ty đã phải vật lộn để thích nghi với thị trường đang thay đổi. BlackBerry đã bám sát công thức hiệu quả với họ nhưng smartphone mới là tương lai.Trong khi các đối thủ cạnh tranh đang áp dụng thiết kế toàn màn hình và phát triển hệ sinh thái ứng dụng mạnh mẽ, BlackBerry vẫn tiếp tục ưu tiên bàn phím truyền thống và các tính năng tập trung vào doanh nghiệp. Sự thay đổi chậm chạp này khiến BlackBerry khó có thể cạnh tranh với các thiết bị đa chức năng, kiểu dáng đẹp đã nhanh chóng chiếm lĩnh thị phần.Theo thời gian, mọi người bắt đầu thấy tất cả những điểm tích cực của màn hình cảm ứng so với bàn phím vật lý. Màn hình cảm ứng cung cấp nền tảng cho cử chỉ đa chạm, tích hợp ứng dụng và giao diện tùy chỉnh. Trong khi đó các dịch vụ của BlackBerry bắt đầu có vẻ lỗi thời và kém hấp dẫn hơn. Sự thay đổi trong sở thích của người dùng đối với việc tiêu thụ phương tiện truyền thông, mạng xã hội và chơi game đã đẩy nhanh sự suy giảm của BlackBerry, vì những hoạt động này được trải nghiệm tốt nhất trên các thiết bị có màn hình lớn hơn.BlackBerry đã có một chỗ đứng vững chắc trong thế giới doanh nghiệp, nơi bảo mật và năng suất rất quan trọng. Tuy nhiên, ngay cả các doanh nghiệp cũng bắt đầu ưa chuộng những chiếc điện thoại có thể cung cấp cả bảo mật và trải nghiệm người dùng hiện đại.Khi các công ty cuối cùng cũng áp dụng các nền tảng sử dụng nhiều ứng dụng và dịch vụ, smartphone màn hình cảm ứng đã trở thành một nhu cầu thiết yếu. Khi xem xét tất cả điều này, việc BlackBerry không thể thích ứng nhanh chóng cũng khiến họ mất đi mảng kinh doanh này.Smartphone màn hình cảm ứng đã thay đổi cách chúng ta tương tác với công nghệ. Chúng đã định hình lại thế giới di động và Blackberry, công ty từng dẫn đầu trong lĩnh vực truyền thông di động, đã không thể tiến hóa nhanh chóng khiến họ biến mất trên thị trường. Điều này cho thấy đổi mới được xem là chìa khóa để các công ty tồn tại.
Bóng đá Tây Ban Nha lại chao đảo với bê bối nghiêm trọng, Pique cũng liên đới
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.
Song song với việc ôn lại quá khứ hào hùng, Ngày sách và văn hóa đọc Việt Nam lần 3 có rất nhiều chủ đề hướng đến tương lai và công nghệ mới, như ra mắt các website về sách cũng như các khu trải nghiệm sách nói...
