'Cháy' hết mình cùng ngọn lửa thanh xuân
Hôm 20.1, Tổng thống Trump cho biết ông đang xem xét áp thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ hai quốc gia này vào ngày 1.2, một sự “giảm tông" đáng kể so với đe dọa ông từng đưa ra là sẽ áp thuế ngay trong ngày đầu nhậm chức.Các nhà lãnh đạo của Canada và Mexico hôm 21.1 cho biết họ đã chuẩn bị bảo vệ lợi ích của mỗi nước khi Mỹ đang cân nhắc khả năng và thời điểm áp dụng các mức thuế quan mới.Hôm 20.1, Tổng thống Donald Trump cho biết ông đang xem xét áp thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ hai quốc gia này vào ngày 1.2, một sự “giảm tông" đáng kể so với đe dọa ông từng đưa ra là sẽ áp thuế ngay trong ngày đầu nhậm chức.Trong một bản ghi nhớ thương mại của tổng thống, ông Trump về cơ bản đề nghị có thêm nhiều nghiên cứu để hỗ trợ cho các hành động áp thuế trong tương lai.Các đe dọa áp thuế của Tổng thống Trump đối với Canada và Mexico xuất phát từ điều mà ông cho là nạn di cư bất hợp pháp và fentanyl xâm nhập từ các nước này đổ vào Mỹ.Các nhà đầu tư và nguồn vốn nước ngoài đã chuẩn bị đối phó với khả năng ông Trump đảo ngược các thỏa thuận thương mại lâu đời.Nhưng sự trì hoãn của ông đã thúc đẩy một đợt tăng giá cổ phiếu toàn cầu và khiến các loại tiền tệ khác tăng giá so với đồng USD.Thủ tướng Canada Justin Trudeau hôm 21.1 cho biết sự thịnh vượng mà ông Trump hứa hẹn cho nước Mỹ sẽ cần đến nguồn lực của Canada để thúc đẩy nó.“Chúng tôi sẽ kiên định tập trung vào việc bảo vệ cả lợi ích của Canada, nhưng cũng bảo vệ mối quan hệ kinh tế giữa Canada với Mỹ”, ông Trudeau nói. Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum cho biết chính phủ của bà đã tham gia các cuộc đàm phán song phương với chính quyền mới. Khoảng 80% hàng xuất khẩu của Mexico là sang Mỹ.Bà cũng cho biết chính phủ của bà sẽ đáp ứng nhu cầu của người di cư theo cách "nhân đạo"."Về các sắc lệnh, vì điều quan trọng là phải tham khảo các sắc lệnh được Tổng thống Donald Trump ký ngày hôm qua. Tôi muốn nói thế này: trước tiên, người dân Mexico có thể chắc chắn rằng chúng tôi sẽ luôn bảo vệ chủ quyền và nền độc lập của mình", bà tuyên bố.Bản ghi nhớ của Tổng thống Trump chỉ đạo các cơ quan liên bang điều tra tình trạng thâm hụt thương mại dai dẳng của Mỹ, các hoạt động thương mại không công bằng và cáo buộc thao túng tiền tệ tại các quốc gia khác.Nguyên giám đốc CDC Thừa Thiên - Huế đang bị khởi tố vẫn được quay lại làm việc, có đúng luật?
Hoàng Kim Ngọc là diễn viên tham gia một số vai trong phim truyền hình Sát thủ online, Mưa bóng mây… Và đặc biệt là vai Uyên trong phim truyền hình Về nhà đi con từng gây bão trên sóng giờ vàng. Từng tốt nghiệp thủ khoa Trường đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội cùng khóa với Thu Quỳnh, Bảo Thanh nhưng sau một số vai diễn, Hoàng Kim Ngọc lui về kinh doanh, trở thành CEO của một thương hiệu mỹ phẩm, giám đốc chiến lược - truyền thông của một công ty nội thất. Nên công việc diễn xuất của nữ diễn viên sinh năm 1990 thường gián đoạn, cô chia sẻ bản thân luôn nhận biết nghề diễn viên là nghiệp chứ không phải là công việc kiếm tiền. Và bất cứ khi nào cảm thấy ổn, có cơ hội đến cô đều có thể trở lại với nghiệp này vì đã từng được đào tạo bài bản.Trong Về nhà đi con, vai Uyên của cô gây ấn tượng với khán giả khi chuyển tải hình ảnh và thần thái của một người vợ xinh đẹp, giỏi giang và sắc sảo. Hoàng Kim Ngọc và Tiến Lộc (vai Thành) trở thành một cặp vợ chồng rất đẹp đôi trên màn ảnh.Sau phim Về nhà đi con, Lửa ấm, nữ diễn viên cũng không tham gia đóng phim vì tập trung cho việc kinh doanh và gia đình, đi du lịch khắp nơi trên thế giới. Hơn nữa theo nữ chính phim Đèn âm hồn, cô luôn chờ đợi những vai diễn phù hợp với gương mặt và ngoại hình hơi cá tính của mình. Trở lại màn ảnh trong vai nữ chính Đèn âm hồn của đạo diễn Hoàng Nam sẽ ra rạp vào mùng 10 Tết Nguyên đán năm nay, Hoàng Kim Ngọc cho biết mình nhận vai vì thấy nhớ nghề và cũng tin vào tay nghề của đạo diễn phim để tạo nên góc nhìn khác biệt. "Rất lâu rồi tôi mới đóng phim trở lại nên đây cũng là vai diễn nhiều thách thức với tôi", nữ diễn viên chia sẻ.
44 trường tiểu học ở TP.HCM sắp thí điểm giáo dục kỹ năng công dân số
"Nếu việc ký nghị định thư thuận lợi, xuất khẩu sầu riêng năm 2024 có thể đạt đến 3,5 tỉ USD, tăng hơn 1 tỉ USD so với năm 2023. Qua đó, nâng tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả của VN cả năm lên 6,5 - 7 tỉ USD", ông Nguyên tính toán.
Theo TechRadar, Samsung vừa chính thức ra mắt dòng Galaxy S25 với nhiều nâng cấp đáng giá. Tuy nhiên, người hâm mộ dòng Galaxy S25 Ultra lại thắc mắc trước thông tin bút S Pen trên phiên bản cao cấp nhất này sẽ không còn hỗ trợ Bluetooth như trước.Sự kiện Galaxy Unpacked vừa qua đã để lại nhiều ấn tượng mạnh mẽ với người dùng công nghệ. Galaxy S25 series xuất hiện với thiết kế mới mẻ, hiệu năng vượt trội cùng hàng loạt tính năng camera đỉnh cao. Thế nhưng, ẩn giấu trong những lời khen ngợi, một số người dùng tinh ý đã nhận ra sự vắng bóng đáng tiếc của tính năng Bluetooth trên chiếc bút S Pen của Galaxy S25 Ultra.Phải chăng mức giá 1.299 USD là chưa đủ để Samsung trang bị một chiếc bút stylus có Bluetooth?Tuy nhiên, dường như Samsung đã lắng nghe ý kiến người dùng. Mới đây, một thông báo trên blog của hãng cho biết S Pen hỗ trợ Bluetooth sẽ được bán riêng cho S25 Ultra. Điều này đồng nghĩa với việc người dùng vẫn có thể sở hữu chiếc bút với đầy đủ tính năng điều khiển từ xa như trên Galaxy S24 Ultra, nhưng sẽ phải trả thêm một khoản phí.Hiện chưa rõ mức giá của S Pen Bluetooth cũng như liệu nó có thêm tính năng mới nào so với phiên bản cũ hay không. Nhiều người cho rằng Samsung đã loại bỏ Bluetooth khỏi S Pen mặc định để cắt giảm chi phí hoặc tập trung vào các tính năng khác hút khách hơn, như camera góc siêu rộng hay màn hình lớn.Nhưng có thể quyết định này của Samsung chắc chắn sẽ gây ra nhiều tranh cãi. Một số người dùng tỏ ra thất vọng khi phải chi thêm tiền cho một tính năng vốn đã có sẵn trên thế hệ trước. Trong khi đó, số khác lại cho rằng đây là một bước đi hợp lý, bởi không phải ai cũng cần đến các tính năng điều khiển từ xa của S Pen.
Mưu sinh khi tết cận kề: Cầm cự chờ ngày mới
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.
