Hạnh phúc khi nghe được tiếng khóc
Lễ hội thu hút 28 vận động viên thuộc 10 đội đến từ các câu lạc bộ, trung tâm thể dục thể thao các tỉnh, thành phố: Hà Nội, Bắc Ninh, Ninh Bình và các quận, huyện trên địa bàn TP.Hải Phòng.'Mình yêu nhau, bình yên thôi' tập 31: Hân tuyển 'Đức em', từ chối ngủ với chồng?
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.
Có một nơi chụp hình ‘cực chill’ nằm giữa trung tâm TP.HCM
Đầu tuần này giá gạo từ các nguồn cung lớn đều giảm. Cụ thể, gạo tiêu chuẩn 5% tấm của Thái Lan giảm 10 USD, xuống 571 USD/tấn; gạo cùng phẩm cấp của Pakistan cũng giảm 10 USD, còn 591 USD/tấn; gạo cùng loại của Việt Nam cũng giảm nhưng chỉ sụt nhẹ 1 USD, xuống 576 USD/tấn.
Sáng 9.2, giá vàng miếng SJC được Công ty vàng bạc đá quý Sài Gòn - SJC mua vào ở mức 86,8 triệu đồng, bán ra 90,3 triệu đồng. Tổng cộng trong tuần đầu tiên năm mới Ất Tỵ 2025, mỗi lượng vàng miếng tăng 1,5 triệu đồng ở chiều bán ra trong khi chiều mua vào giữ nguyên. Đáng chú ý, chênh lệch giá mua và bán vàng miếng SJC vẫn tăng vọt lên cao chót vót ở mức 3,5 triệu đồng/lượng dù đã qua ngày Thần tài. Trong khi đó, vàng nhẫn 4 số 9 tại SJC được mua vào 86,8 triệu đồng, bán ra 89,8 triệu đồng, tăng 500.000 đồng ở chiều mua và tăng 1 triệu đồng ở chiều bán ra so với trước Tết Ất Tỵ. Chênh lệch giá mua bán vàng nhẫn cũng neo ở mức cao là 3 triệu đồng/lượng. Tương tự, Công ty Doji cũng mua vàng nhẫn 4 số 9 ở mức 86,6 triệu đồng, bán ra 89,4 triệu đồng, tăng gần 1 triệu đồng ở chiều bán ra…Giá vàng thế giới hiện ở mức 2.860 USD/ounce, tăng 60 USD sau một tuần. Dù giảm nhẹ so với mức cao kỷ lục trên 2.870 USD/ounce vào giữa tuần nhưng đây vẫn là mức giá rất cao của kim loại quý từ trước đến nay. Kim loại quý tăng vọt trong tuần đầu tháng 2 sau khi Tổng thống Donald Trump đã đưa ra chính sách áp thuế đối với hàng nhập khẩu từ Mexico, Canada và Trung Quốc. Sau đó các quốc gia trên, đặc biệt là Trung Quốc đã có những động thái đầu tiên đáp trả khiến căng thẳng thương mại thế giới gia tăng. Nhu cầu trú ẩn vào vàng tăng vọt trên thế giới. Vì vậy hầu hết các chuyên gia và nhà đầu tư cá nhân tiếp tục dự báo giá vàng sẽ đi lên trong tuần tới. Cuộc khảo sát của Kitco News thực hiện với sự tham gia của 17 nhà phân tích Phố Wall thì có đến 15 người, tương ứng 88% nhận định rằng vàng sẽ tăng. Có 2 người còn lại dự báo giá vàng đi ngang và không có ai nghĩ rằng kim loại quý sẽ giảm. Tương tự, cuộc khảo sát Main Street với 170 nhà đầu tư cá nhân thì có 120 người, tương đương 71% cũng dự báo giá vàng sẽ tăng; Có 17 người, chiếm 10% cho rằng giá vàng đi ngang và 33 nhà đầu tư còn lại, chiếm 19% nghĩ rằng vàng quay đầu giảm giá.
Vu Huệ Tăng, nữ trà sư hàng đầu thế giới
"[Hành động này là] Vì những người mà Tổng thống Mỹ đã tìm cách không cho họ hưởng quyền hợp pháp để trở thành công dân Mỹ. Và trẻ sơ sinh đang được sinh ra ngày hôm nay, ngày mai, mỗi ngày, trên khắp nước Mỹ. Và vì vậy, chúng ta phải hành động ngay bây giờ để khôi phục nguyên trạng, trở lại với luật pháp đã áp dụng tại nước Mỹ trong nhiều thế hệ, rằng một người là công dân Hoa Kỳ nếu bạn sinh ra trên đất Mỹ, chấm hết. Tổng thống không thể làm gì để thay đổi điều đó", ông Nick Brown - Tổng chưởng lý bang Washington phát biểu.Trong sắc lệnh hành pháp của mình, ông Trump đã chỉ đạo các cơ quan của Mỹ từ chối công nhận quyền công dân của trẻ em sinh ra tại Mỹ nếu cả cha lẫn mẹ đều không phải là công dân Mỹ hoặc thường trú nhân hợp pháp.Vị thẩm phán cho biết quan điểm này “thật khó hiểu”.Các tiểu bang lập luận rằng sắc lệnh do ông Trump ký ban hành đã vi phạm quyền được ghi trong điều khoản về quyền công dân của Tu chính án thứ 14 của Hiến pháp Mỹ, theo đó quy định rằng bất kỳ ai sinh ra tại Mỹ đều là công dân nước này.Theo các tiểu bang do đảng Dân chủ lãnh đạo, hơn 150.000 trẻ sơ sinh sẽ bị từ chối quyền công dân mỗi năm nếu sắc lệnh của ông Trump được phép có hiệu lực.Một số vụ kiện khác cũng đang chờ xử lý trên toàn nước Mỹ, đứng đơn là các nhóm dân quyền và tổng chưởng lý thuộc đảng Dân chủ từ 22 tiểu bang. Các nguyên đơn nói sắc lệnh của ông Trump là hành vi vi phạm trắng trợn Hiến pháp Mỹ.Trong khi đó, 35 nghị sĩ thuộc đảng Cộng hòa của ông Trump tại Hạ viện Mỹ đã đệ trình riêng một dự luật theo đó quyền công dân Mỹ chỉ mặc nhiên được trao cho trẻ em ra đời ở nước Mỹ mà cha mẹ là công dân hoặc thường trú nhân hợp pháp.
