Đen Vâu ra MV 'Nhạc của rừng', người trẻ đoán đề thi môn ngữ văn
Air Blade 125 lắp ráp trong nước, Vario 125 nhập khẩu từ IndonesiaTỉnh đoàn Bình Định phát động tết trồng cây năm 2024
Công ty vàng bạc đá quý Sài Gòn - SJC 3 lần thay đổi giá vàng trong sáng 21.3, mỗi lần giảm từ 300.000 - 800.000 đồng mỗi lượng, nâng tổng mức giảm từ 900.000 đến 1,4 triệu đồng mỗi lượng. Tương tự, các đơn vị kinh doanh vàng khác như Bảo Tín Minh Châu, Doji, Phú Quý… cũng liên tục điều chỉnh giá đi xuống. Giá mua vàng miếng SJC xuống còn 96,4 triệu đồng, bán ra còn 98,9 triệu đồng.Cùng với đó, giá vàng nhẫn 4 số 9 của các đơn vị cũng lao dốc từ 200.000 - 600.000 đồng mỗi lượng, nâng tổng mức mất giá trong sáng 21.3 lên 700.000 đến 1,6 triệu đồng/lượng. Tập đoàn Doji là đơn vị giảm giá mua vàng mạnh nhất trên thị trường, lên 1,6 triệu đồng, xuống còn 96,9 triệu đồng, trong khi chiều bán ra còn 99,3 triệu đồng. Các công ty cũng giảm giá mua vào nhanh hơn so với bán ra. Công ty Bảo Tín Minh Châu là giảm giá mua vào còn 97,5 triệu đồng, bán ra 99,6 triệu đồng. Công ty Phú Quý mua vào với giá 97,3 triệu đồng, bán ra 99,3 triệu đồng…Ghi nhận trên thị trường, nhiều người mang vàng bán chốt lời, trong khi chiều mua vào giảm không bằng. Tại Công ty SJC, số khách hàng đến bán vàng khối lượng lớn hơn so với mua vào. Điều này khiến vàng trong nước giảm mạnh hơn so với giá thế giới. Chỉ trong vòng 24 giờ, giá vàng miếng SJC đã giảm 1,5 triệu đồng/lượng chiều bán ra, còn mua vào giảm mạnh hơn lên đến 2,2 triệu đồng/lượng. Vàng trong nước giảm khoảng 2% chỉ trong một ngày, trong khi giá vàng thế giới giảm khoảng 0,5%. Kim loại quý thế giới giảm 15 USD/ounce, xuống còn 3.030 USD/ounce.
TP.HCM xâm nhập mặn đạt cấp độ cao nhất
"Rót thêm tràn đầy chén quan san
Thủ tướng Canada Justin Trudeau hôm 6.1 công bố ý định từ chức thủ tướng và lãnh đạo đảng Tự do cầm quyền trước cuộc tổng tuyển cử trong năm nay. Ông Trudeau nêu lý do là đang đối diện các cuộc đấu đá nội bộ gây xao lãng và cho rằng Canada xứng đáng với một lựa chọn thật sự trong kỳ bầu cử tới. Theo Reuters, Ngoại trưởng Melanie Joly hôm 10.1 thông báo sẽ không gia nhập cuộc đua thay thế ông Trudeau vì muốn tập trung đối phó mối đe dọa đánh thuế từ Mỹ. Bộ trưởng Tài chính Dominic LeBlanc cũng viện lý do trách nhiệm chính thức và quyết định đứng ngoài cuộc.Ngày 11.1, Bộ trưởng Giao thông Anita Anand xác nhận không tham gia tranh chức lãnh đạo đảng và cũng không tranh cử vào quốc hội sắp tới. Ngày 12.1, đến lượt Bộ trưởng Lao động Steven MacKinnon thông báo sẽ không chạy đua thay thế ông Trudeau nhưng sẽ tranh cử vào quốc hội sắp tới.Đảng Tự do sẽ chọn lãnh đạo mới vào ngày 9.3. Hạn chót để đăng ký làm đảng viên và bỏ phiếu bầu lãnh đạo là ngày 27.1. Phí để tranh cử là 350.000 CAD (6,1 tỉ đồng). Lãnh đạo đảng sẽ trở thành thủ tướng làm đến hết nhiệm kỳ còn lại của ông Trudeau. Cuộc tổng tuyển cử kế tiếp tại Canada sẽ diễn ra trước ngày 20.10 và đảng Bảo thủ đối lập được dự báo sẽ giành chiến thắng, bất kể ai trở thành lãnh đạo kế tiếp của đảng Tự do.Như vậy, theo Reuters, đường đua hiện còn một vài ứng viên nổi bật sau:Bà Freeland (57 tuổi) từng là một trong những đồng minh thân cận nhất của ông Trudeau trong 9 năm cầm quyền của nhà lãnh đạo và từng được đánh giá là người có hồ sơ "khủng" nhất trong chính phủ. Tháng 12.2024, bà Freeland bất ngờ từ chức vì mâu thuẫn về việc chi tiêu chính phủ và viết thư chỉ trích sự lãnh đạo của ông Trudeau.Bà Freeland từng là nhà báo, làm việc trong các tòa soạn lớn như Financial Times, The Globe and Mail và Reuters. Bà Freeland gia nhập chính phủ từ tháng 11.2015 với chức vụ Bộ trưởng Thương mại. Bà Freeland làm Bộ trưởng Tài chính Canada từ tháng 8.2020 và giúp vạch ra chương trình chi tiêu xã hội nhiều tỉ đô la của chính phủ để chống đại dịch Covid-19.Bà từng là ngoại trưởng và là người dẫn dắt phái đoàn Canada đàm phán thành công thỏa thuận thương mại với Mỹ và Mexico trước sự đe dọa hủy bỏ thỏa thuận của lãnh đạo Mỹ.Ông Mark Carney (60 tuổi) là kinh tế gia kỳ cựu, là người đầu tiên lãnh đạo hai ngân hàng trung ương lớn. Ông Carney từng học ở Đại học Harvard và Đại học Oxford, làm việc cho Goldman Sachs trước khi gia nhập Bộ Tài chính Canada vào năm 2004. Ông là Thống đốc Ngân hàng Canada từ năm 2007-2013. Ông được cho là người đóng vai trò lớn để giúp Canada tránh tác động tồi tệ nhất của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu bắt đầu từ năm 2007.Ông làm Thống đốc Ngân hàng Anh từ năm 2013-2020. Ông cũng từng cảnh báo mức thiệt hại kinh tế nếu Anh rời khỏi Liên minh châu Âu (EU), còn gọi là Brexit, khiến những người ủng hộ Brexit công kích kịch liệt. Sau cùng, Anh chính thức rời khỏi EU vào năm 2020 và năm đó ông Carney cũng rời khỏi Ngân hàng Anh. Sau đó, ông được bổ nhiệm làm đặc phái viên Liên Hiệp Quốc về khí hậu và tài chính. Hiện tại, ông là Phó chủ tịch hãng Quản lý tài sản Brookfield.Ông là ứng viên nặng ký duy nhất không tham gia chính phủ của ông Justin Trudeau. Ông Carney trong nhiều năm qua được xem là ứng viên tiềm năng cho chức lãnh đạo đảng Tự do nhờ hồ sơ nổi bật trong lĩnh vực tài chính. Mới đây, ông nói sẽ cân nhắc việc chạy đua để chỗ ông Trudeau.Ông Champagne (55 tuổi) từng là luật sư và doanh nhân trước khi gia nhập chính phủ của ông Trudeau vào năm 2015. Ông từng kinh qua các vai trò bộ trưởng thương mại, hạ tầng và ngoại giao trước khi đảm nhiệm chức vụ hiện tại vào tháng 1.2021. Trên cương vị này, ông Champagne dẫn đầu nỗ lực thu hút đầu tư nước ngoài cho lĩnh vực xe điện và pin ô tô của Canada.Ông Wilkinson (60 tuổi) là cựu doanh nhân, từng làm việc cho các công ty công nghệ xanh. Từ năm 2018-2019, ông lãnh đạo Bộ Ngư nghiệp, Đại dương và Tuần duyên. Từ năm 2019-2021, ông giữ chức Bộ trưởng Môi trường và Biến đổi khí hậu. Trên cương vị đó, ông phải giữ sự cân bằng giữa việc bảo vệ ngành khai thác tài nguyên và việc thực hiện kế hoạch cắt giảm khí thải dầu khí của chính phủ. Ông cũng vận động nới lỏng thủ tục cấp phép cho các công ty khai khoáng trong việc triển khai các dự án mới.
3 kịch bản của xung đột Hamas-Israel tác động đến kinh tế toàn cầu
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.
