Israel đẩy mạnh tấn công khắp Gaza, ra lệnh sơ tán gấp ở miền bắc
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.Bắt trung tướng công an 'dỏm' về hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản
Trong khi đó, Đài Khí tượng thủy văn khu vực Nam bộ dự báo: Nhiệt độ cao nhất ngày 26.4 tại TP.HCM có thể đạt tới 38 độ C, nắng nóng gay gắt.
Ca sĩ Xuân Định K.Y: Vững chắc nhất thì chỉ tự đứng trên đôi chân mình
Nước có vai trò đặc biệt quan trọng trong các lễ hội đầu năm đặc biệt là vào dịp Tết. Do Việt Nam là nước nông nghiệp nên nghi lễ cầu mùa với yếu tố nước bắt buộc phải có trong các lễ hội vào mùa xuân. Nghi lễ cầu mong mưa thuận gió hòa.Lễ rước nước đầu năm phổ biến ở các ngôi làng. Để thực hiện lễ rước nước cần xác định nơi có nguồn nước trong sạch, chọn khu vực được lấy nước, chọn người đi lấy nước là người có uy tín, có ảnh hưởng trong làng, chọn chum đựng nước.Nước ở đây là nước thiêng, phải là trong sạch nhất, tốt nhất, khỏe mạnh nhất. Người khiêng nước là thanh niên. Nước rước về đặt trước bàn thờ.Mỗi lễ hội làm một nghi lễ khác nhau, mang tính chất thiêng, tôn trọng thần linh. Nước đối với cộng đồng mang đến sự hài hòa về âm dương, sung túc của cả cộng đồng. Vật đựng nước, vật múc nước, người múc nước nói lên giá trị của nước. Tất cả các tộc người đều có văn hóa nghi lễ liên quan đến nước. Mọi sự sống đều xuất phát từ nước, vì thế, lễ hội đầu năm luôn có tục rước nước.
Một số địa điểm cắm trại như: Binifarm tại H.Củ Chi, chụp ảnh tết tại Bảo tàng Áo dài (TP.Thủ Đức), những quán cà phê trang trí bắt mắt ở khu Bắc Hải, Q.10 (TP.HCM)… là lựa chọn thú vị cho người trẻ trong ngày nghỉ Tết Dương lịch.Vừa kết thúc Giáng sinh, một số quán cà phê tại khu cư xá Bắc Hải (Q.10, TP.HCM) đã trang trí không gian đậm chất Tết Nguyên đán. Tại một quán cà phê nằm ở khúc giao giữa đường Hồng Lĩnh và Hương Giang, Q.10, không khí tết dường như đã tràn về. Không gian trước quán được trang trí bằng hoa giấy Thanh Tiên đặc trưng của xứ Huế, kết hợp với sắc mai vàng rực rỡ và đào hồng tươi thắm, tạo nên một bức tranh mùa xuân đầy sắc màu. Bên cạnh đó, những câu đối đỏ truyền thống cũng được treo ở các góc quán, góp phần mang đến một không gian ấm cúng và đậm chất tết cổ truyền. Đây là điểm đến lý tưởng cho những ai muốn tận hưởng không khí tết sớm ngay giữa lòng thành phố.Đỗ Tú Trinh, 26 tuổi, sinh sống tại 141 Cộng Hòa, P.12, Q.Tân Bình, TP.HCM, cho biết: “Nếu không biết đi đâu vào dịp Tết Dương lịch, thì những quán cà phê được trang trí đậm chất xuân như thế này là lựa chọn hoàn hảo. Chúng mình vừa có thể chụp hình với không gian tết, vừa trò chuyện, thưởng thức cà phê".Đang chụp hình tại một quán cà phê trên đường Hòa Hưng (Q.10), Lê Thị Thanh Hương, sinh viên Trường CĐ Quốc tế TP.HCM, cảm thấy lòng nôn nao mong đến tết. Hương cho biết sẽ chọn một buổi thư giãn cùng bạn bè tại quán cà phê quen thuộc vào dịp Tết Dương lịch. "Chúng mình sẽ trò chuyện, tận hưởng ngày nghỉ nhẹ nhàng và sau đó đi ăn uống cùng nhau", Hương nói. Hương cho rằng lịch trình này rất phù hợp vì không chỉ giúp thư giãn, vui chơi mà còn không quá tốn sức, ảnh hưởng đến công việc vào ngày hôm sau.Đối với nhiều người trẻ như Hương, Tết Dương lịch không nhất thiết phải là những chuyến du lịch hay các hoạt động náo nhiệt. Thay vào đó, họ tận hưởng những khoảnh khắc thư giãn, gần gũi bên bạn bè, gia đình tại các quán cà phê trang trí đẹp mắt.Hương chia sẻ thêm mặc dù chỉ được nghỉ một ngày, nhưng với lịch trình như vậy cảm thấy không quá mệt mỏi và có thể bắt đầu lại công việc vào ngày hôm sau để tinh thần thoải mái. "Đây là sự lựa chọn của không ít bạn trẻ hiện nay, một ngày nghỉ nhẹ nhàng nhưng vẫn đầy đủ niềm vui", Hương nói.Chỉ 1 giờ đồng hồ lái xe từ trung tâm TP.HCM, Bảo tàng Áo dài (TP.Thủ Đức) là địa điểm lý tưởng để chụp ảnh tết, tận hưởng không gian xanh mát. Nguyễn Ánh Ngọc (25 tuổi), một người chụp ảnh tự do sinh sống tại Q.7 (TP.HCM), cho biết bảo tàng này mở cửa từ 8 giờ 30 đến 17 giờ 30, giá vé 50.000 đồng cho người lớn và tốn thêm 5.000 đồng gửi xe. "Bảo tàng có rất nhiều góc đẹp để chụp ảnh, từ bộ sưu tập áo dài truyền thống đến không gian được thiết kế tinh tế, tạo nên những bức hình đậm chất văn hóa Việt", Ngọc nói. Ngọc cho biết không chỉ có các khu vực trưng bày áo dài, bảo tàng còn sở hữu không gian sân vườn rộng lớn với nhiều cây xanh, hoa cỏ. Đây là nơi lý tưởng để người trẻ thư giãn và thưởng thức không khí trong lành cho ngày nghỉ Tết Dương lịch.Cũng cách trung tâm thành phố khoảng 1 giờ đồng hồ lái xe, Binifarm tại H.Củ Chi (TP.HCM) là địa điểm cắm trại về trong ngày thú vị mà người trẻ có thể cân nhắc trong dịp nghỉ Tết Dương lịch. Đã có một ngày trải nghiệm tại đây Nguyễn Thanh Dương, sinh viên Trường ĐH Sư phạm TP.HCM, cho biết giá vé vào cổng là 250.000 đồng, ngày cuối tuần có thể là 300.000 đồng. Theo Dương, tại đây có thể được thuê liều, một phần nước uống miễn phí và trải nghiệm hái trái cây, bắn cung, tham quan vườn thú...
Đánh bại đối thủ đến từ Philippines, đội bóng rổ Việt Nam vô địch VPrime 3x3
Tại khu vực miền Trung - Tây nguyên, giá heo hơi cũng giảm nhẹ ở nhiều nơi. Theo đó, giá heo hơi tại Thanh Hóa, Hà Tĩnh được đưa về 59.000 đồng/kg, giảm 1.000 đồng.
