Những tấm lòng vàng 9.12.2023
Danh hiệu "vua phá lưới" thuộc về cầu thủ Nguyễn Văn Quang, số 30 FC ISC Nghệ An. Thủ môn xuất sắc là Nguyễn Văn Nam, cầu thủ số 20 của FC AE38. Danh hiệu cầu thủ xuất sắc nhất thuộc về Nguyễn Phi Phước, số 17 của FC AE38.'Đu' show Taylor Swift ăn bánh mì nướng trứ danh của Singapore
Giá cà phê robusta trên sàn London, kỳ hạn tháng 7 tăng 18 USD lên 3.420 USD/tấn, kỳ hạn tháng 9 tăng 20 USD lên 3.356 USD/tấn và kỳ hạn tháng 11 tăng 20 USD lên 3.288 USD/tấn.
Bùng nổ phim Việt ăn khách
Vàng vương gót mỏi
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.
Cơ quan chưa trả lời bạn đọc 29.3.2022
Được thành lập vào ngày 24.5.2005 theo quyết định của UBND TP.HCM, Tổng công ty cấp nước Sài Gòn (SAWACO) ban đầu hoạt động theo mô hình công ty mẹ - con, sau đó chuyển đổi thành công ty TNHH MTV vào năm 2010. Với hệ thống 10 công ty con, 8 công ty thành viên và 6 đơn vị trực thuộc, SAWACO đã phát triển vượt bậc cả về quy mô và chất lượng.Trong 20 năm qua, công ty đã ghi dấu ấn với nhiều thành tựu nổi bật như sản lượng nước sản xuất tăng hơn 200%, đạt gần 11.000 km đường ống cấp nước; tỷ lệ thất thoát nước giảm mạnh từ hơn 40% năm 2005 xuống còn khoảng 13% vào năm 2024. Đặc biệt, công ty đã hoàn thành chỉ tiêu cung cấp nước sạch cho 100% hộ dân TP.HCM vào năm 2016 và tiếp tục duy trì đến hiện tại. Chất lượng nước sạch của SAWACO luôn tuân thủ quy chuẩn quốc gia QCVN 01-1:2018/BYT, đảm bảo đáp ứng tiêu chuẩn cao nhất về an toàn và vệ sinh.Không dừng lại ở việc phát triển hạ tầng, SAWACO còn chú trọng nâng cao chất lượng phục vụ khách hàng. Công ty đã triển khai nhiều cải tiến trong dịch vụ như xây dựng trung tâm chăm sóc khách hàng, phát triển ứng dụng di động và áp dụng các phương thức thanh toán không dùng tiền mặt. Hệ thống quản lý vận hành hiện đại như SCADA và GIS giúp giám sát mạng lưới cấp nước theo thời gian thực, đảm bảo cung cấp nước ổn định, an toàn cho hàng triệu hộ dân.Đồng thời, SAWACO đã tích cực tuyên truyền và giáo dục cộng đồng về việc sử dụng nước sạch, hạn chế khai thác nước ngầm và bảo vệ tài nguyên nước, tạo ra sự gắn kết chặt chẽ với cộng đồng. Báo cáo mức độ hài lòng của khách hàng năm 2023 cho thấy sự phục vụ của SAWACO được đánh giá cao với tỷ lệ hài lòng đạt 72,26%, minh chứng cho nỗ lực không ngừng của công ty trong việc đáp ứng nhu cầu của người dân.Hướng tới tương lai, SAWACO đặt mục tiêu hiện đại hóa toàn diện hệ thống cấp nước. Công ty dự kiến triển khai thêm nhiều công nghệ tiên tiến để tối ưu hóa hoạt động, bao gồm SCADA, GIS và các giải pháp chuyển đổi số. Một trong những mục tiêu lớn của SAWACO là cung cấp nước uống trực tiếp tại vòi sau năm 2025, đảm bảo tiêu chuẩn cao nhất về nước sạch.Bên cạnh đó, SAWACO cam kết tiếp tục mở rộng mạng lưới cấp nước tới các khu vực vùng ven và ngoại thành, đáp ứng nhu cầu nước sạch ngày càng tăng trong bối cảnh đô thị hóa. Công ty cũng đẩy mạnh hợp tác quốc tế để học hỏi kinh nghiệm và ứng dụng các công nghệ mới nhất vào quản lý và vận hành hệ thống cấp nước.Song song đó, SAWACO không ngừng nâng cao năng lực đội ngũ nhân viên, tổ chức hơn 16.000 lượt đào tạo trong giai đoạn 2020 - 2024, đảm bảo lực lượng lao động có trình độ chuyên môn cao và tinh thần trách nhiệm lớn.Qua 20 năm hoạt động, SAWACO đã khẳng định vị thế là một trong những đơn vị cấp nước hàng đầu tại Việt Nam. Những thành tựu đạt được không chỉ góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống người dân mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững của TP.HCM. Trong tương lai, SAWACO sẽ tiếp tục sứ mệnh mang lại nguồn nước sạch đạt chuẩn, an toàn và bền vững, đồng thời trở thành biểu tượng của sự phát triển hiện đại và gắn kết cộng đồng.
