Trao hàng trăm phần quà tết cho công nhân
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.Quảng Ninh sẽ công bố vùng 'biển sạch' để thu hút doanh nghiệp đầu tư nuôi biển
Những hàng ghế đầy khán giả, với ánh mắt chăm chú hướng về màn hình máy chiếu để dõi theo từng đường bóng trong trận chung kết AFF Cup, trận đấu đội tuyển Việt Nam đã lên ngôi vô địch. Ngay tại Bệnh viện Chợ Rẫy, TP.HCM có một không gian để các thân nhân, bệnh nhân có thể đón xem và cổ vũ đội tuyển Việt Nam thi đấu.Tại đây, có những bệnh nhân dù hàng ngày phải đối mặt với những nỗi lo bệnh tật nhưng khi nghe Việt Nam thi đấu thì họ vẫn cố gắng đi xem để cùng những người bệnh nhân, thân nhân khác hòa vào không khí sôi động, quên đi nỗi đau bệnh tật để cổ vũ cho đội tuyển Việt Nam.Không thể trực tiếp tới sân đón xem cổ vũ nhưng thông qua màn hình, những ánh mắt của những thân nhân, bệnh nhân đều chăm chú hướng về đội tuyển thi đấu trong suốt thời gian thi đấu. Mỗi lần như vậy, họ có thêm niềm vui tinh thần để chiến đấu với những nỗi lo, hay những nỗi đau bệnh tật.
Chàng trai về quê dựng chòi, làm khu vườn rau xanh mướt
Khi biết đội Trường ĐH VH-TT-DL Thanh Hóa vào thi đấu trận chung kết giải bóng đá Thanh Niên sinh viên Việt Nam, bà Lại Thị Thu, mẹ của đội trưởng Lê Văn Thức đã quyết định bắt máy bay từ Thanh Hóa vào TP.HCM để trực tiếp cỗ vũ cho con trai. Chia sẻ với phóng viên Báo Thanh Niên, bà Thu cho biết Thức mê đá bóng từ nhỏ. "Mỗi lần đi đá về là bị mẹ la, vậy chứ mẹ có la có chửi rồi nó cũng đi bằng được à. Tại Thức mê đá bóng từ bé rồi, ngày nào cũng đi, trầy chân, trầy tay hay có bị mẹ đánh thì Thức vẫn quyết tâm đi bằng được à", bà Thu kể.Có mặt trên khán đài, bà Thu cùng rất nhiều cổ động viên đội bóng Trường ĐH VH-TT-DL Thanh Hóa đã tạo nên bầu không khí cuồng nhiệt. Tiếp thêm động lực cho các cầu thủ trên sân thi đấu.Bằng lối chơi hợp lý và sự tỏa sáng của các cầu thủ, đội Trường ĐH VH-TT-DL Thanh Hóa đã giành chiến thắng trước đội Trường ĐH TDTT Đà Nẵng. Đặc biệt, trong đội trưởng Lê Văn Thức đã đóng góp một bàn trong chiến thắng 2 -1 trước đối thủ, qua đó giành chức vô địch của giải bóng đá Thanh Niên sinh viên Việt Nam lần III-2025 cúp THACO ngay lần đầu dự giải.Đội bóng xứ Thanh sẽ cùng đội chủ nhà Trường ĐH Tôn Đức Thắng tham dự giải bóng đá Thanh Niên sinh viên quốc tế 2025 - cúp THACO diễn ra từ ngày 22.3 đến 30.3 với sự góp mặt của 4 đội bóng quốc tế khác đến từ các trường ĐH trong khu vực Đông Nam Á.
Lép vế hơn đối thủ về trang bị tiện ích nhưng Toyota Raize lại ghi điểm và cho thấy sự vượt trội hơn KIA Sonet về công nghệ an toàn. Cả hai mẫu xe này đều sử dụng phanh đĩa trước và phanh tang trống sau nhưng ngoài hệ thống chống bó cứng phanh ABS, Toyota Raize còn có thêm hệ thống phân phối lực phanh điện tử EBD.
‘Con muốn sống’: Người mẹ đơn thân khắc khổ mong gánh được bệnh cho con
CLB CAHN đã nối dài mạch trận không thắng ở V-League 2024 - 2025 lên con số 3. Trên sân Hàng Đẫy tối 15.2, đội bóng của HLV Alexandre Polking để hòa CLB Quảng Nam với tỷ số 4-4. Dù đã có tới ba lần vươn lên dẫn bàn, nhưng CLB CAHN bị đối thủ dẫn lại 4-3, để rồi phải chờ tới bàn thắng quý giá ở thời gian bù giờ của Alan Grafite để níu lại 1 điểm."Chúng tôi đã mắc những sai lầm, mất bóng ở những tình huống không cần thiết, ghi 4 bàn nhưng không thể giành chiến thắng. Sau trận đấu, chúng tôi sẽ cải thiện để hướng đến chặng đường phía trước. Đội bóng nào cũng có thể mất điểm. Tôi vẫn tin tưởng 100% các cầu thủ của mình. Cần nhìn nhận ở trận này, CLB CAHN đã mắc lỗi, để cho họ dễ dàng chơi bóng. Chúng tôi sẽ thay đổi và trở lại mạnh mẽ hơn", HLV Polking nhận định về trận đấu.Thủ môn Nguyễn Filip mắc sai sót ở trận này, khi để tuột bóng trong tình huống ra vào trong hiệp 2, tạo cơ hội cho CLB Quảng Nam cân bằng tỷ số 3-3. Tuy nhiên, ông Polking không trách học trò."Nguyễn Filip vẫn là thủ môn tuyệt vời. Ai cũng có thể mắc sai lầm. Điều quan trọng là tư tưởng và sự tập trung, cùng với tinh thần chiến đấu mạnh mẽ. Tôi sẽ không chỉ vì vài lỗi mà đánh giá về cầu thủ", HLV Polking khẳng định.Cựu HLV đội tuyển Thái Lan nhấn mạnh thêm: "Khi nhìn vào điều tích cực trong trận đấu, tôi thấy Alan Grafite đã trở lại và ghi bàn. Đây là một kết quả đáng thất vọng, tuy nhiên chúng tôi sẽ quay trở lại phân tích các tình huống, trước mắt là chặng đường dài và cơ hội vẫn còn cho CLB CAHN".Sau 12 trận, CLB CAHN đứng hạng 7 với 17 điểm, kém đội dẫn đầu Nam Định khoảng cách 7 điểm."Tôi hài lòng với màn trình diễn của CLB Quảng Nam trên sân khách, khi chúng tôi phải đối đầu với CLB CAHN vốn đang cạnh tranh chức vô địch V-League và Đông Nam Á. Chúng tôi đã giành chiến thắng trong 97 phút, nhưng thực sự, tôi không nghĩ trận đấu lại có kết quả như vậy", HLV Văn Sỹ Sơn của CLB Quảng Nam bày tỏ.Nhà cầm quân của đội khách đã mất bình tĩnh khi học trò để CLB CAHN gỡ hòa 4-4 ở phút 90+7. Ông Văn Sỹ Sơn cho rằng trước khi Thành Long thực hiện quả tạt từ cánh trái cho Grafite ghi bàn, đã có một cầu thủ Quảng Nam bị chủ nhà CLB CAHN phạm lỗi.Tuy nhiên, VAR đã xem lại tình huống và cho rằng không có va chạm trái luật. Bởi vậy, trọng tài Nguyễn Mạnh Hải đã công nhận bàn gỡ hòa của CLB CAHN. "VAR đưa ra nhận định chính xác nhất về bàn thắng, thẻ phạt, hay các tình huống phạm lỗi. Dù vậy, tôi không hài lòng và bức xúc về công tác trọng tài. Cuộc cạnh tranh càng ngày càng khốc liệt, chúng tôi sẽ cố gắng theo đuổi cuộc chơi. CLB Quảng Nam đã chơi đôi công với CLB CAHN, chứ không hề chơi tiêu cực", HLV của đội Quảng Nam kết luận.FPT Play - Đơn vị duy nhất phát sóng trọn vẹn LPBank V.League 1-2024/25, tại https://fptplay.vn
