châu a

Một thuở hoang hóa

Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.

Cây chết khô chưa được xử lý

Thủ tướng Phạm Minh Chính vừa ký quyết định phê chuẩn kết quả bầu chức vụ Chủ tịch UBND TP.HCM đối với ông Nguyễn Văn Được, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó bí thư Thành ủy TP.HCM.Thủ tướng cũng phê chuẩn kết quả miễn nhiệm chức vụ Chủ tịch UBND TP.HCM đối với ông Phan Văn Mãi để nhận nhiệm vụ mới. Cả 2 quyết định trên được Thủ tướng ký ngày 28.2.Trước đó, ngày 20.2, tại kỳ họp lần thứ 21, HĐND TP.HCM bỏ phiếu bầu ông Nguyễn Văn Được, Phó bí thư Thành ủy TP.HCM giữ chức Chủ tịch UBND TP.HCM nhiệm kỳ 2021 - 2026 với 83/84 phiếu bầu.Ông Nguyễn Văn Được làm Chủ tịch UBND TP.HCM thay thế ông Phan Văn Mãi vừa được bầu làm Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội từ ngày 18.2.Hiện Thường trực UBND TP.HCM gồm ông Nguyễn Văn Được (Chủ tịch) và 5 phó chủ tịch là các ông, bà: Dương Ngọc Hải (thường trực), Võ Văn Hoan, Nguyễn Văn Dũng, Bùi Xuân Cường và Trần Thị Diệu Thúy.Ông Nguyễn Văn Được, 57 tuổi, quê H.Bến Lức, tỉnh Long An, trình độ thạc sĩ địa chất học, cử nhân địa chất, cao cấp lý luận chính trị. Ông là cán bộ trưởng thành từ cơ sở trong lĩnh vực đất đai, từng giữ chức Giám đốc Sở TN-MT tỉnh Long An, Bí thư Huyện ủy Tân Thạnh, Phó chủ tịch UBND tỉnh Long An, Phó bí thư thường trực Tỉnh ủy Long An.Tại Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Long An lần thứ XI diễn ra tháng 10.2020, ông Được giữ chức Bí thư Tỉnh ủy, rồi được bầu vào Trung ương Đảng từ tháng 1.2021. Đến tháng 2.2025, Bộ Chính trị phân công ông Được giữ chức Phó bí thư Thành ủy TP.HCM.

3 lý do khiến doanh nghiệp ngành gỗ 'rụt rè' chuyển đổi sản xuất xanh

Nếu hâm mộ đồng hồ G-Shock nhưng vẫn quan tâm đến các chức năng smartwatch, dưới đây là một số lựa chọn có kiểu dáng đậm chất G-Shock đang bán trên thị trường mà người tiêu dùng có thể tham khảo. Điểm ưu việt của những chiếc đồng hồ này là mang đến nhiều tính năng theo dõi tập luyện tiên tiến để người dùng có thể nắm bắt về tình trạng tập luyện cũng như sức khỏe của mình.Amazfit đã giới thiệu mẫu đồng hồ Active Edge vào đầu năm 2024 với nhiều tính năng thông minh ấn tượng. Đúng như tên gọi của nó, đồng hồ mang thiết kế chắc chắn, trong đó "Active" gợi ý rằng đây là một sản phẩm lý tưởng cho các hoạt động ngoài trời và thể thao.Active Edge sở hữu màn hình LCD tròn 1,32 inch và khả năng chống nước lên đến 10 ATM, cho phép người dùng lặn ở độ sâu tối đa 100 mét. Đồng hồ hỗ trợ hơn 130 chế độ thể thao, bao gồm khả năng phát hiện tự động cho 7 hoạt động như chạy ngoài trời, đi bộ, đạp xe..., cùng với 25 bài tập sức khỏe.Nhờ vào cảm biến sinh trắc học BioTracker PPG, người dùng có thể theo dõi nhịp tim, mức oxy trong máu, giấc ngủ và mức độ căng thẳng. Mẫu đồng hồ này có giá bán toàn cầu là 140 USD.Mẫu smartwatch này thuộc dòng sản phẩm T-Rex dành cho những người yêu thích khám phá. Được ra mắt vào tháng 9.2024, T-Rex 3 là phiên bản mới nhất trong dòng sản phẩm này, nổi bật với độ bền đạt tiêu chuẩn quân sự và nhiều tính năng thông minh.Chiếc đồng hồ này sở hữu màn hình AMOLED 1,5 inch với độ sáng tối đa lên đến 2.000 nit. T-Rex 3 chạy trên hệ điều hành Zepp OS 4, tích hợp công nghệ GPT-4 của OpenAI cho phép người dùng theo dõi nhiều chỉ số sức khỏe như nhiệt độ da, nhịp tim, mức oxy trong máu, căng thẳng và giấc ngủ.Với khả năng chống nước đạt tiêu chuẩn 10 ATM, T-Rex 3 còn được trang bị lớp kính Gorilla Glass của Corning và hỗ trợ tương tác qua găng tay, rất phù hợp cho những chuyến đi bộ đường dài vào mùa đông. Đồng hồ cũng hỗ trợ GPS và có thời lượng pin ấn tượng, lên đến 27 ngày khi sử dụng thông thường và 81 ngày ở chế độ đồng hồ cơ bản. Mẫu smartwatch này có giá khoảng 299 USD.Garmin Instinct Crossover Solar nổi bật với thiết kế mạnh mẽ và tính năng vượt trội. Với mức giá 450 USD, chiếc smartwatch này không chỉ hỗ trợ GPS mà còn có khả năng hoạt động bằng năng lượng mặt trời, cho phép thời gian sử dụng lên đến 28 ngày hoặc 70 ngày khi sử dụng chế độ sạc bằng năng lượng mặt trời.Ngoài ra, Garmin Instinct Crossover Solar còn được trang bị nhiều tính năng hữu ích như đo nồng độ oxy trong máu (Pulse OX), khả năng chống nước đạt tiêu chuẩn 10 ATM, theo dõi nhịp tim, lập bản đồ nhịp thở, theo dõi sức khỏe phụ nữ, chu kỳ giấc ngủ và mức độ căng thẳng. Đặc biệt, dù là smartwatch lai, người dùng vẫn có thể kết nối với điện thoại để nhận thông báo, tìm điện thoại hoặc đồng hồ của mình, cùng nhiều tính năng theo dõi thể thao khác.

Đại diện Cục CSGT cho biết, hiện nhiều tỉnh, thành phố ở miền Bắc tiếp tục có sương mù, mưa, nồm ẩm khiến đường trơn trượt gây mất an toàn giao thông. Do vậy, việc lưu thông của các phương tiện trên các cung đường đèo, đồi núi vốn đã nguy hiểm lại càng tiềm ẩn nhiều nguy cơ hơn.Để đảm bảo an toàn giao thông, đại diện Cục CSGT khuyến cáo, tài xế cần chú ý kiểm tra kỹ phương tiện và định hình lộ trình trước khi xuất phát, cần đảm bảo sức khỏe, tỉnh táo khi lái xe.Cạnh đó, khi di chuyển trên đường miền núi đồi dốc, cong cua, trơn trượt, tầm nhìn bị hạn chế, lái xe cần chú ý quan sát, giảm tốc độ, điều khiển xe tốc độ thấp ngay cả khi lên và xuống dốc, bật đèn sương mù, đèn gầm, đi số thấp (nếu là phương tiện sử dụng số sàn), chú ý không rà phanh liên tục trừ khi gặp những tình huống khẩn cấp.Đại diện Cục CSGT lưu ý tài xế cần hết sức cẩn thận nếu đường trơn trượt, sương mù dày đặc. Nên hạn chế hoặc có thể ngừng lưu thông trong điều kiện này. Đồng thời, đại diện Cục CSGT cũng khuyến cáo tài xế cần tuyệt đối tuân thủ hiệu lệnh của người chỉ huy giao thông.Trước đó, khoảng 23 giờ 30 ngày 21.2, ông N.Đ.H (42 tuổi, trú Hà Nội) lái xe khách mang biển số 26F - 009.XX lưu thông trên QL6, hướng Sơn La - Hà Nội. Khi đến Km235+100, đoạn thuộc địa phận H.Yên Châu (Sơn La) đã xảy ra va chạm với xe đầu kéo lưu thông theo hướng ngược lại. Vụ tai nạn khiến 6 người chết và 9 người bị thương.Bước đầu cảnh sát xác định xe khách đi đến đoạn đường vòng cua, mặt đường trơn trượt, không làm chủ được tốc độ khiến phần đuôi xe văng vào đầu ô tô đầu kéo. Qua kiểm tra tài xế xe khách cũng không vi phạm nồng độ cồn và ma túy.Cũng trong đêm 21.2, tại QL37, đoạn qua H.Bắc Yên (Sơn La) xảy ra vụ xe tải trong lúc xuống dốc không làm chủ được tốc độ cộng với đường trơn trượt đã lật đè vào xe bán tải đang lên dốc, sau đó lao xuống ven đường khiến ít nhất 2 người bị thương.

Cầu thủ Trường ĐH Giao thông vận tải TP.HCM mướt mồ hôi trên sân tập

Cô gái có tên Hương, sinh năm 2007, sở hữu gương mặt thanh tú với đường nét hài hòa cùng chiều cao ấn tượng trên 1,7 m. Với ngoại hình nổi bật, nhiều người nhận xét Hương hoàn toàn có thể tham gia một cuộc thi nhan sắc. Hoa hậu các dân tộc Việt Nam năm 2022 Nông Thúy Hằng không giấu được vẻ thích thú khi nói về em chồng tương lai.Cô chia sẻ rằng cả hai có mối quan hệ rất tốt ngay từ lần đầu gặp mặt, đặc biệt có chung sở thích là theo dõi các hoạt động thời trang và đặc biệt là các hoạt động trong thế giới showbiz. Cô còn cho rằng Hương dường như cũng rất yêu quý chị dâu tương lai.Giản dị so với nhiều người đẹp trong giới giải trí, Nông Thúy Hằng được biết đến là một người thân thiện, dễ gần. Cô tự nhận mình là người chị tâm lý, biết chiều em. Sự thân thiện, cởi mở của cả hai khiến mối quan hệ chung ngày càng gắn bó. Nông Thúy Hằng đang tận hưởng tình yêu viên mãn bên bạn trai doanh nhân hơn cô 8 tuổi - cũng là mối tình đầu của cô. Người đẹp dân tộc Tày sinh năm 1999 tại Hà Giang từng là học sinh giỏi suốt 12 năm liền và đoạt giải ba cuộc thi học sinh giỏi môn văn cấp quốc gia.Chia sẻ với phóng viên, Nông Thúy Hằng cho biết: "Tôi nghĩ rằng mình đã gặp được người phù hợp. Tình yêu với tôi là sự đồng hành, thấu hiểu và tôn trọng lẫn nhau nhưng không đánh mất bản thân. Ông xã tương lai của tôi là người trân trọng văn hóa truyền thống, bản lĩnh, thấu hiểu và yêu thương tôi".