Tìm lại những anh hùng: Huyền thoại ở lòng hồ
Tết Nguyên đán là thời điểm đầu của chu kỳ năm mới. Khi căn cứ vào các sử liệu và văn hóa dân gian, chúng ta khó xác định người Việt bắt đầu ăn tết vào dịp lập xuân từ khi nào; tuy nhiên, nhắc về nguồn gốc tết chúng ta lại có nhiều thông tin thú vị.PGS.TS Nguyễn Ngọc Thơ, Giảng viên cao cấp Viện Phát triển năng lực lãnh đạo, Đại học Quốc gia TP.HCM cho biết, người Việt cổ sớm hiểu và xác định Tết Nguyên đán là mở đầu cho một năm nông lịch nhờ vào khả năng nhận thức sự tuần hoàn của thời tiết và sự thích ứng của vụ mùa ngoài đồng. Từ thời cổ đại, khi tổ tiên người Việt nhận thức được sự chuyển giao của thời tiết và chu kỳ thời gian trong năm đã có một số hình thức sơ khai về việc xác lập chu kỳ tuần hoàn và tổ chức đón tết. Khảo cứu về phong tục của người Bách Việt cổ, trong đó có tổ tiên Lạc Việt, cho thấy ngày tết đầu năm trước đây rơi vào đầu tháng 11 âm lịch (ứng với tháng Tý), chứ không phải đầu tháng giêng (tháng Dần). Cụ thể, người Việt xưa không dùng số đếm để gọi ngày, tháng mà dùng Thiên can – Địa chi để gọi tên, chẳng hạn hết tháng Tý thì tới tháng Sửu, rồi đến Dần, Mão, Thìn, Tỵ, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất, Hợi là hết một năm. Giờ Tý là giờ chuyển giao giữa hai ngày trong đêm, tháng Tý là tháng lạnh nhất trong năm - tháng 11, ứng với thời điểm Đông chí, thời điểm để bắt đầu một chu kỳ đếm mới. Lúc này mùa màng cũng đã kết thúc, người Việt xưa nghỉ ngơi để chờ đến khi thời tiết ấm lên mới tính tới việc gieo cấy mùa sau. Vì vậy, họ đã chọn đầu tháng Tý (tức tháng 11 âm lịch) để ăn tết. Tính từ đầu tháng 11 cho tới đầu tháng 5 năm sau là trọn 6 tháng; do đó, người Việt gọi Tết Đoan ngọ ngày mùng 5.5 âm lịch là Tết nửa năm. "Có giả thuyết cho rằng, tháng 11 ở Việt Nam trời chưa quá lạnh, người Việt cổ có thể tổ chức các hoạt động đón tết. Trong khi đó, ở Trung Quốc, Triều Tiên, Nhật Bản… tháng 11 là bắt đầu vào chính đông, quá lạnh không ăn tết được nên họ phải tính toán lựa chọn thời điểm tiết lập xuân để ăn tết, chính vì thế họ xác định tết âm lịch vào tháng Dần (tức tháng giêng, ngay trước hoặc sau tiết lập xuân). Họ xác định tháng Dần là tháng đầu năm, gọi là "Chính nguyệt" (tức tháng chính trong năm). Quá trình này diễn ra rất sớm trong lịch sử, dưới nhãn quan "di phong định tục" . Trong quá trình tiếp xúc văn hóa và hội nhập, người Việt cổ đã dần chuyển đổi tổ chức đón tết từ đầu tháng Tý (tháng 11) sang đầu tháng Dần (tháng giêng) như ngày nay vậy", PGS.TS Nguyễn Ngọc Thơ chia sẻ.Trước đây không lâu, một số làng quê ở Vĩnh Phúc, Phú Thọ - nơi được cho là vùng đất kinh đô xưa của nhà nước Văn Lang xưa của các vị vua Hùng còn lưu lại một số tập tục cổ (như tục ăn đất khoán hun khói, tục làm lễ mở cửa rừng...) gợi về ký ức của ngày tết cổ xưa vào đầu tháng 11 của người Việt cổ. Một số gia đình người Việt gốc Hoa ở Đồng bằng sông Cửu Long vốn có nền tảng Bách Việt cổ cũng tổ chức cúng tết Đông chí bằng chè trôi nước, bánh ngọt và trái cây, coi tết Đông chí là ngưỡng thêm tuổi mới của mọi người. Như đã nói, trên đây là một giả thuyết cần có nhiều khảo cứu hơn nữa để làm rõ hơn vấn đề.Theo PGS.TS. Nguyễn Ngọc Thơ, khó có thể biết rõ người Việt xưa ăn tết thế nào nhưng cơ bản tết không thay đổi về ý nghĩa. Tết xưa còn lưu lại trong ký ức người Việt Nam hôm nay chỉ có thể là ký ức tết từ thời bao cấp hay ở giai đoạn đầu của cải cách – mở cửa mà thôi. Phong tục ngày tết xưa về cơ bản thể hiện sinh động các ý nghĩa tạ ơn đất trời, thần linh và tổ tiên, củng cố mối quan hệ vốn có của gia đình - dòng tộc, thực hiện các nghi lễ cổ truyền để chào đón năm mới và truyền dạy văn hóa cho các thế hệ con cháu, củng cố và mở rộng giao tiếp với láng giềng xung quanh, tổng kết – đúc kết kinh nghiệm của năm cũ và gửi gắm mong ước cho năm mới, chuẩn bị tâm thế mới cho năm làm việc tiếp theo. Nhìn chung, dù là tết xưa hay tết nay gì đi nữa thì ngày tết vẫn là dịp để chúng ta nhìn lại những thành quả của năm cũ và rút ra bài học cho năm mới (đối với cá nhân) và củng cố truyền thống gia đình và các mối quan hệ (đối với xã hội). Ông Thơ cho rằng, trước đây, cuộc sống hằng ngày chưa thật đủ đầy nên người ta mong đến tết để được nghỉ ngơi, ăn ngon, mặc đẹp. Vậy nên mới có câu:Cu kêu 3 tiếng cu kêuMong mau tới tết dựng nêu ăn chè.Còn ngày nay, cuộc sống no ấm hơn nên việc ăn mặc không là vấn đề nữa. Thay vào đó, sau một năm làm việc vất vả, dịp tết được nghỉ dài ngày, nhiều người quay về gia đình đoàn tụ và đón tết với gia đình trong khi không ít người muốn được nghỉ ngơi, giải trí, giao tiếp (không muốn các nghi lễ theo họ là "rườm rà"), hoặc đi du lịch..., nên dường như có sự chuyển dịch từ "ăn tết" sang "chơi tết". Dù vậy, dù là "ăn tết", "chơi tết" hay gì đi nữa thì các nghi lễ truyền thống trong dịp tết như cúng ông Táo, cúng tất niên và đ1n ông bà tổ tiên về ăn tết, cúng giao thừa, mừng tuổi ông bà cha mẹ, lì xì trẻ thơ, chúc tết dòng họ, láng giềng, thăm viếng thầy cô cũ thưở thiếu thời, tạ ơn những quý nhân đã giúp đỡ trong đời... vẫn được ưu tiên gìn giữ. Nói cách khác, các ý nghĩa cơ bản của ngày tết vẫn được giữ nguyên trạng qua phong tục và nghi lễ, việc tổ chức "ăn tết" hay "chơi tết" chỉ là hình thức thích ứng của cuộc sống đương đại. Cũng cần nhấn mạnh rằng, các phong tục, nghi lễ quan trọng trong mấy ngày tết chỉ đẹp khi chúng ta không tạo gánh nặng các thành viên gia đình, nhất là phụ nữ (chẳng hạn bắt buộc phải mâm cao cỗ đầy, nấu nướng phải tươm tất nhiều món, gánh nặng con cháu làm ăn xa quay về phải "lễ nghĩa" đầy đủ với cả họ, cả làng...). Tết là dịp sum vầy để củng cố hay xây đắp truyền thống gia đình, chúng ta cần chú ý đến nhu cầu được nghỉ ngơi, chơi tết của phụ nữ trong nhà và những người trẻ vốn đã vất vả ngược xuôi mưu sinh trong suốt năm qua. Theo nhà nghiên cứu văn hóa, dù là ăn tết hay chơi tết chúng ta cũng cần chú ý yếu tố về sự ấm cúng của gia đình, đặc biệt là những người có tuổi, ông bà cao tuổi vì ngày tết là khoảng thời gian thiêng liêng để các bậc cao niên được sống trong không gian thiêng liêng của gia đình, được tương tác, đối thoại và thể hiện lòng tôn kính, kính nhớ với tổ tiên. Đối với nhiều gia đình Việt Nam, bàn thờ tổ tiên những ngày tết phải đầy đủ lễ phẩm và nhang khói, có như vậy họ mới cảm thấy ấm cúng, an lòng. Vậy nên người trẻ mong muốn tổ chức chơi tết (như mời bố mẹ đi du lịch xa nhà chẳng hạn) phải lưu ý việc này."Do đó, nếu người trẻ mong muốn mời ba mẹ rời quê lên thành phố ăn tết hay cùng nhau đi du lịch đó đây mà ba mẹ từ chối thì không nên buồn, bởi ba mẹ và những người lớn trong nhà còn có những nhiệm vụ phải làm để giữ lửa, giữ phong tục, giao tiếp với người tổ tiên đã khuất", PGS.TS Nguyễn Ngọc Thơ lưu ý.Thêm vào đó, những ai đang làm bố làm mẹ cần chú ý tạo điều kiện để con trẻ được trải nghiệm không khí tết qua những tập tục cổ truyền như cùng bố mẹ tảo mộ ông bà, bài trí bàn thờ, dán liễn xuân, quây quần bên nồi bánh chưng/bánh tét và sum họp đêm giao thừa, được mặc trang phục đẹp nhất chúc tết ông bà cha mẹ, mừng tuổi dòng họ, láng giềng, khuyến khích các con biết thể hiện lòng biết ơn đối với gia đình, thầy cô, láng giềng. Tất cả những hình ảnh ấy sẽ kết thành ký ức tuổi thơ thật đẹp về ngày tết, sẽ theo các con suốt cuộc đời, và sẽ thôi thúc chúng thực hiện những điều tương tự đối với thế hệ sau nữa khi chúng trưởng thành.Vì sao Ronaldo bất ngờ bị HLV CLB Al Nassr cho ngồi dự bị?
Tối 21.1, theo giờ địa phương, tại Davos, Thụy Sĩ, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã gặp Thủ tướng Lithuania Gintautas Paluckas nhân dịp cùng tham dự Hội nghị thường niên Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) lần thứ 55.Tại cuộc gặp, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định Việt Nam coi trọng tăng cường quan hệ hữu nghị với các nước bạn bè truyền thống, trong đó có Lithuania và mong muốn đưa quan hệ hai nước lên tầm cao mới. Thủ tướng khẳng định ủng hộ vai trò của Lithuania ở khu vực và trên thế giới. Thủ tướng Gintautas Paluckas khẳng định Lithuania trân trọng mối quan hệ hợp tác ngày càng được tăng cường giữa hai nước, tin tưởng hai bên sẽ thống nhất các biện pháp cùng có lợi cho quan hệ hai nước. Bày tỏ mong muốn tăng cường hợp tác kinh tế thương mại, năng lượng và mở rộng hợp tác sang các lĩnh vực tiềm năng, trong đó có năng lượng tái tạo, khí hóa lỏng LNG, Thủ tướng Gintautas Paluckas khẳng định sẵn sàng chia sẻ và đồng hành với Việt Nam trong quá trình chuyển đổi năng lượng, xây dựng cơ sở hạ tầng năng lượng.Cũng tối 21.1, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã tiếp Tổng giám đốc Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) Daren Tang. Thủ tướng Chính phủ đánh giá cao việc WIPO ban hành Bộ chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) năm 2024; cho biết Việt Nam sẽ đầu tư mạnh vào đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ, chuyển đổi số và mong WIPO cùng đồng hành, hỗ trợ để Việt Nam tiếp tục được nâng bậc trong Báo cáo chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu.Chúc mừng Việt Nam nằm trong top 50 quốc gia có chỉ số đổi mới sáng tạo cao nhất, Tổng giám đốc Daren Tang bày tỏ ngưỡng mộ và chúc mừng những thành tựu đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế mà Việt Nam đạt được nhờ sự dẫn dắt và tầm nhìn chiến lược của các nhà lãnh đạo Việt Nam. Ông Daren Tang cũng chúc mừng Việt Nam về chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương mà WIPO được đồng hành hợp tác xây dựng; đồng thời vui mừng nhận lời sang thăm Việt Nam trong năm 2025 để tìm hiểu thêm các cơ hội hợp tác và hỗ trợ Việt Nam.
Các quan ngại của Bộ Y tế về TLĐT, TLLN: Từ việc thiếu hành lang pháp lý?
Sáng 4.2, tại Hội nghị công bố các quyết định của Tỉnh ủy, Ban Thường vụ Tỉnh ủy về sắp xếp tổ chức bộ máy và công tác cán bộ, Tỉnh ủy Quảng Ngãi công bố quyết định thành lập Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Quảng Ngãi.Tại hội nghị, ông Lữ Ngọc Bình, Trưởng ban Tổ chức Tỉnh ủy Quảng Ngãi, công bố quyết định của Tỉnh ủy Quảng Ngãi về việc thành lập Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Quảng Ngãi từ ngày 4.2.Đồng thời, công bố quyết định của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ngãi cho ông Võ Thanh An thôi giữ chức Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh nhiệm kỳ 2024 - 2029; phân công và bổ nhiệm ông An giữ chức Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Quảng Ngãi kể từ ngày 4.2.Tỉnh ủy Quảng Ngãi cũng công bố quyết định phân công và bổ nhiệm bà Hà Thị Anh Thư, Phó trưởng ban thường trực Ban Dân vận Tỉnh ủy, giữ chức vụ Phó trưởng ban thường trực Ban Tuyên giáo và Dân vận.Đồng thời, bổ nhiệm ông Võ Văn Đồng, Phó trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh ủy; ông Bùi Đức Thọ, Phó trưởng ban Dân vận Tỉnh ủy; bà Võ Thị Tuyết Nhung, Phó trưởng ban Dân vận Tỉnh ủy, giữ chức vụ Phó trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Quảng Ngãi.Tất cả các quyết định bổ nhiệm đều có thời hạn 5 năm kể từ ngày 4.2.Tỉnh ủy Quảng Ngãi cũng công bố quyết định thành lập Đảng bộ các cơ quan Đảng tỉnh Quảng Ngãi; Đảng bộ UBND tỉnh Quảng Ngãi và các quyết định về công tác cán bộ khác liên quan. Trong đó, Tỉnh ủy Quảng Ngãi chuyển 27 tổ chức cơ sở đảng và 578 đảng viên thuộc Đảng ủy khối Cơ quan và doanh nghiệp tỉnh Quảng Ngãi về trực thuộc Đảng bộ các cơ quan Đảng tỉnh Quảng Ngãi. Tỉnh ủy Quảng Ngãi còn trao các quyết định nghỉ hưu cho 4 lãnh đạo của các cơ quan thuộc Tỉnh ủy Quảng Ngãi quản lý, trong đó có ông Đặng Ngọc Dũng, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ngãi, Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Quảng Ngãi. Ngoài ra, Tỉnh ủy Quảng Ngãi còn công bố các quyết định của Tỉnh ủy và Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ngãi về việc kết thúc hoạt động của Ban Tuyên giáo, Ban Dân vận Tỉnh ủy, Đảng bộ Khối Cơ quan và doanh nghiệp tỉnh kể từ ngày 4.2; công bố quyết định kết thúc hoạt động của 8 đảng đoàn gồm: Đảng đoàn HĐND tỉnh, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh, Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật tỉnh nhiệm kỳ, Hội Văn học - nghệ thuật tỉnh, Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh, Hội Nông dân tỉnh, Liên đoàn Lao động tỉnh và Hội Cựu chiến binh tỉnh Quảng Ngãi.Quyết định kết thúc 3 ban cán sự đảng cấp tỉnh gồm: Ban Cán sự đảng UBND tỉnh, Ban Cán sự đảng Viện KSND tỉnh và Ban Cán sự đảng TAND tỉnh. Các quyết định có hiệu lực từ ngày 4.2.Phát biểu tại hội nghị, bà Bùi Thị Quỳnh Vân, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi, cho biết Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ngãi đã chỉ đạo và thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và của Tổng Bí thư về việc tổng kết Nghị quyết 18 về sắp xếp tổ chức bộ máy. Bà Vân khẳng định việc thành lập các tổ chức, cơ quan nói trên là xu hướng tất yếu cho giai đoạn phát triển mới.
Thay vì để nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng nằm không, các nhà nghiên cứu tại Đại học bang Ohio (OSU, Mỹ) đã phát triển một phương pháp mới, biến chất thải này thành một loại pin không bao giờ cần sạc lại.Phương pháp của nhóm nghiên cứu dựa trên việc sử dụng tinh thể phát quang - một vật liệu có khả năng hấp thụ bức xạ gamma và phát ra ánh sáng. Khi kết hợp với các tế bào năng lượng mặt trời, hệ thống này có thể thu nhận ánh sáng phát ra và chuyển đổi nó thành điện năng. Khác với các loại pin thông thường, pin từ chất thải hạt nhân sẽ tiếp tục sản xuất điện miễn là vật liệu phóng xạ còn hoạt động, có thể kéo dài trong nhiều thập kỷ.Hiện tại hệ thống này chỉ sản xuất được microwatt điện, nhưng ngay cả ở quy mô nhỏ, nó cũng có thể phục vụ cho các ứng dụng năng lượng thấp như cảm biến vi mô và thiết bị giám sát bức xạ. Trong các thử nghiệm, nhóm nghiên cứu đã sử dụng hai loại chất phóng xạ: Cesium-137 (một sản phẩm phân hạch phổ biến) có thể tạo ra 288 nanowatt điện và Cobalt-60 (được sử dụng trong điều trị bức xạ y tế) tạo ra 1,5 microwatt.Mặc dù sản lượng hiện tại còn thấp, các nhà nghiên cứu tin rằng việc mở rộng công nghệ, chẳng hạn như sử dụng tinh thể phát quang lớn hơn, có thể nâng cao công suất lên mức watt... Khi đó, pin hạt nhân sẽ trở nên khả thi cho các ứng dụng lớn hơn.Một loại pin có thể hoạt động trong nhiều thập kỷ mà không cần bảo trì sẽ mang lại nhiều lợi ích, đặc biệt ở những khu vực khó khăn trong việc thay đổi nguồn điện. Những pin này có thể hỗ trợ cho các sứ mệnh không gian xa hơn trong tương lai, nơi nguồn năng lượng lâu dài là rất quan trọng. Ngoài ra, chúng cũng có thể được sử dụng trong các thiết bị thăm dò dưới nước và trong những môi trường khắc nghiệt, nơi việc sạc lại pin là khó khăn.Khi năng lượng hạt nhân dự kiến sẽ tiếp tục mở rộng, việc tìm kiếm giải pháp tái sử dụng các sản phẩm phụ của nó trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Nếu công nghệ này được hoàn thiện, nó có thể cung cấp một phương pháp thực tiễn để tạo ra năng lượng sạch, bền vững, đồng thời giảm thiểu nhu cầu lưu trữ chất thải nguy hại.
Vụ lật xuồng chở công nhân ở Phú Yên: Thêm 1 nạn nhân tử vong
Ngày 17.1, Chi cục dân số - kế hoạch hóa gia đình (Sở Y tế TP.HCM) tổng kết công tác dân số năm 2024 và phương hướng nhiệm vụ năm 2025. Trong đó, đáng chú ý nhất là số trẻ em được sinh ra trong năm 2024 tăng.Ông Phạm Chánh Trung, Chi cục trưởng Chi cục dân số - kế hoạch hóa gia đình, cho biết năm 2024, TP.HCM ước tính có 64.438 trẻ em được sinh ra, tăng 825 trẻ so với 2023. Như vậy, dự ước sinh năm 2024 là 12,42%, tăng 0,27% so với 2023, chưa đạt chỉ tiêu đề ra là tăng 0,5%. Dự ước tổng sinh năm 2024 là 1,4 con/phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ.Trong đó, chênh lệch giới tính trẻ em khi sinh ra trong năm 2024 là 106,1 trẻ nam/100 trẻ nữ (33.173 trẻ nam/31.265 trẻ nữ), giảm so với năm 2023 (107,9 trẻ nam/100 trẻ nữ).Tỷ lệ phụ nữ mang thai sàng lọc trước sinh đạt hơn 86,4%, tỷ lệ trẻ em sống sàng lọc sơ sinh đạt gần 84%, đều tăng so với năm 2023.Mục tiêu năm 2025 của ngành dân số TP.HCM là thực hiện đạt 1,4 con/phụ nữ, tăng 0,5% mức sinh so với năm 2023, tăng lỷ lệ bà mẹ khám thai và sàng lọc sơ sinh; tăng tỷ lệ tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân..Trong nỗ lực giải quyết tình trạng mức sinh thấp, ngành dân số tuyên truyền vận động người dân thực hiện thông điệp "mỗi cặp vợ chồng sinh đủ hai con".Ngành dân số nâng cao chất lượng của đội ngũ cộng tác viên dân số. Tham mưu hướng dẫn triển khai thực hiện chính sách khen thưởng, hỗ trợ đối với tập thể, cá nhân thực hiện tốt công tác dân số trên địa bàn TP.HCM khi được ban hành. Tổ chức tập huấn, hướng dẫn và tuyên truyền chính sách khen thưởng, hỗ trợ đối với tập thể, cá nhân thực hiện tốt công tác dân số đến các ban, ngành, đoàn thể, cán bộ, công chức, đảng viên và toàn nhân dân.Tính đến hết tháng 12.2024, đã có 493.926 người cao tuổi tại TP.HCM được khám sức khỏe định kỳ và lập hồ sơ theo dõi sức sức khỏe ban đầu tại nơi cư trú. Tuổi thọ trung bình người dân TP.HCM là 76,7. Năm 2025, TP.HCM sẽ tăng 15% người cao tuổi khám sức khỏe định kỳ và tăng tuổi thọ trung bình đạt 76,8.