arsenal

Những nụ cười toả nắng ở Đoàn Không quân Lam Sơn anh hùng

Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.

Cách bảo mật hệ thống mạng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ

Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (VietinBank - mã chứng khoán CTG) dự kiến trình ĐHĐCĐ thường niên 2025 phương án chia cổ tức bằng cổ phiếu tỷ lệ 44,64% để tăng vốn, tương ứng sẽ phát hành gần 2,4 tỉ cổ phiếu. Nguồn chi trả cổ tức là từ lợi nhuận còn lại sau thuế, trích các quỹ và chia cổ tức tiền mặt giai đoạn năm 2009 - 2016. Sau đợt phát hành này, vốn điều lệ của VietinBank sẽ tăng từ 53.700 tỉ đồng lên 77.671 tỉ đồng. Trước đó, VietinBank cũng đã đề xuất các cơ quan có thẩm quyền phê duyệt chủ trương cho phép ngân hàng được giữ lại toàn bộ lợi nhuận hàng năm của giai đoạn 2024 - 2028 để tăng vốn, nâng cao năng lực tài chính, mở rộng dư địa tăng trưởng tín dụng. Điều này có nghĩa trong những năm tới các cổ đông của nhà băng này sẽ tiếp tục nhận cổ tức bằng cổ phiếu. Tỷ lệ trả cổ tức của VietinBank thuộc dạng "khủng" trong ngành ngân hàng, chỉ đứng sau Vietcombank vừa chốt danh sách cổ đông phát hành hơn 2,76 tỉ cổ phiếu trả cổ tức, tương đương tỷ lệ phát hành tới 49,5%.Bên cạnh đó, nhiều ngân hàng cũng trình kế hoạch chia cổ tức bằng cổ phiếu cho nhà đầu tư. Chẳng hạn, Ngân hàng TMCP Nam Á (mã chứng khoán NAB) công bố tài liệu họp Đại hội đồng cổ đông (ĐHĐCĐ) thường niên năm 2025 dự kiến sẽ tổ chức vào ngày 28.3. Trong đó, ngân hàng dự thảo phương án tăng vốn điều lệ thêm hơn 4.200 tỉ đồng, nâng mức vốn điều lệ từ hơn 13.700 tỉ đồng lên mức hơn 18.000 tỉ đồng. Việc tăng vốn này được thực hiện thông qua phát hành cổ phiếu từ nguồn vốn chủ sở hữu và phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động (ESOP). Bên cạnh đó, Nam Á dự định phát hành thêm hơn 343,1 triệu cổ phiếu để trả cổ tức cho cổ đông, tương ứng tỷ lệ 25% từ nguồn vốn chủ sở hữu. Việc phát hành cổ phiếu ESOP sẽ được thực hiện sau khi ngân hàng đã hoàn thành chia cổ tức bằng cổ phiếu. Năm nay, ngân hàng dự trình ĐHĐCĐ thường niên 2025 với chỉ tiêu lợi nhuận trước thuế là 5.000 tỉ đồng, tăng 10% so với năm vừa qua.Trong khi đó, Ngân hàng TMCP Quốc tế Việt Nam (mã chứng khoán VIB) cũng sẽ trình cổ đông việc chia cổ tức bằng tiền mặt với tỷ lệ 7% và phát hành cổ phiếu thưởng cho cổ đông hiện hữu tỷ lệ 14%. Số cổ phiếu phát hành thêm hơn 417 triệu cổ phiếu. Cùng với đó, VIB cũng phát hành 7,8 triệu cổ phiếu thưởng cho nhân viên, tương ứng tỷ lệ 0,26%. Tổng cộng, sau khi hoàn thành hai cấu phần trên, vốn điều lệ của VIB sẽ tăng từ hơn 29.791 tỉ đồng lên hơn 34.040 tỉ đồng...

Tình hình lao động việc làm TP.HCM cuối năm

Ngày 24.1 (25 Tháng Chạp), thị trường chứng khoán đóng cửa phiên cuối cùng năm Giáp Thìn trong sắc xanh. VN-Index chốt phiên tăng 5,42 điểm, lên 1.265,05 điểm và HNX-Index tăng 0,35 điểm lên 223,01 điểm. Hàng loạt cổ phiếu xanh mướt trên cả hai sàn.Thị trường bước vào phiên giao dịch cuối cùng trước kỳ nghỉ Tết Ất Tỵ 2025 với giao dịch khá trầm lắng như cả tuần vừa qua. Dù vậy nhiều cổ phiếu vẫn tiếp tục gia tăng. Trong rổ VN30, số lượng cổ phiếu ngân hàng tăng chiếm đa số trong phiên có ACB, HDB, MBB, SHB, TCB, TPB, VCB... Đà tăng tích cực cũng diễn ra ở nhóm ngành tiêu dùng thiết yếu. Sắc xanh của các cổ phiếu chiếm vốn hóa cao trong ngành như MSN, MCH, HNG, MML, VNM... Bên cạnh đó, một số cổ phiếu bất động sản cũng thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư như PDR, NVL, GEX, NTL,QCG… Thanh khoản thị trường giảm so với phiên trước đó nhưng đã tăng nhẹ so với tuần trước với gần 13.600 tỉ đồng được giao dịch. Các nhà đầu tư nước ngoài tiếp tục có phiên mua ròng thứ hai trên thị trường chứng khoán khi mua ròng gần 318 tỉ đồng trên sàn HOSE trong khi chỉ bán ròng hơn 12 tỉ đồng trên sàn HNX. Khối ngoại tập trung mua ròng tại các mã MSN, PC1, GMD, HDB...Theo thống kê chung trong nhiều năm vừa qua, thị trường chứng khoán trong tuần trước Tết Âm lịch và sau Tết Âm lịch hầu hết đều tăng điểm. Bên cạnh đó, các công ty chứng khoán và chuyên gia đều dự báo lạc quan về thị trường trong năm 2025. Theo VnDirect, kịch bản chính cho VN-Index trong năm 2025 theo chiều hướng tích cực, nếu Tổng thống Donald Trump đạt thỏa thuận thương mại với Trung Quốc, Canada, Mexico; đồng USD suy yếu, chỉ số USD-Index giảm dưới 102 điểm và tỷ giá USD/VND ổn định thì VN-Index có thể chạm mốc 1.670 điểm (tăng 32%). Ngược lại, nếu Mỹ áp thuế lên Trung Quốc, Canada, Mexico và chọn lọc với hàng hóa chuyển tải qua Việt Nam, chỉ số USD-Index tăng trên 110, Ngân hàng Nhà nước buộc phải can thiệp mạnh vào tỷ giá và quá trình nâng hạng thị trường chứng khoán chưa diễn ra, VN-Index có thể chỉ đạt 1.340 điểm (tăng 6%)...

(Bình Dương)

Giải pháp trí tuệ nhân tạo CAD EYE ứng dụng cho nội soi đường tiêu hóa trên

Nhiều người cho rằng ô tô chỉ hư hỏng khi di chuyển nhiều nhưng thực tế, việc đậu xe tại chỗ lâu ngày, không sử dụng cũng có thể khiến nhiều bộ phận xuống cấp, hỏng vặt.Việc đậu tại chỗ, "ngó lơ" trong thời gian dài có thể khiến lốp ô tô bị thoát hơi, biến dạng và chai cứng do tác động của nhiệt độ và môi trường. Trong khi đó, ắc-quy cũng là bộ phận dễ bị hỏng, vì ô tô không được sử dụng, bộ phận này vẫn tiêu hao năng lượng theo thời gian. Ngoài ra, các chi tiết nhựa, cao su viền cửa, các đường ống dẫn bên trong khoang máy cũng có thể bị nứt gãy nếu không được bảo dưỡng, chăm sóc.Do đó, dù không sử dụng ô tô thường xuyên, người dùng vẫn nên kiểm tra và bảo dưỡng theo định kỳ để xe luôn ở trạng thái tốt nhất.