Khai quật những ngôi mộ 2.000 năm tuổi dưới lòng đất Paris
Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia cho biết, trong ngày 26.1, vịnh Bắc bộ đã có gió đông bắc mạnh cấp 8 (ngang cấp bão nhiệt đới), giật cấp 9 - 10; trạm Hòn Ngư và trạm Phú Qúy có gió giật mạnh cấp 8.Dự báo, trong ngày và đêm 27.1, vịnh Bắc bộ có gió mạnh cấp 6 - 7, chiều tối và tối có lúc cấp 8, giật cấp 9, biển động mạnh, sóng cao 2 - 4,5 m.Khu vực bắc và giữa Biển Đông (bao gồm vùng biển quần đảo Hoàng Sa) có gió mạnh cấp 7, có lúc cấp 8, giật cấp 9, biển động mạnh, sóng cao 3 - 5 m.Vùng biển từ Quảng Trị đến Cà Mau và khu vực nam Biển Đông (bao gồm vùng biển quần đảo Trường Sa) có gió mạnh cấp 6, có lúc cấp 7, giật cấp 8 - 9, biển động mạnh, sóng cao 3 - 5 m.Từ đêm 27 - 28.1, khu vực bắc và giữa Biển Đông (bao gồm vùng biển quần đảo Hoàng Sa) gió đông bắc mạnh cấp 6 - 7, giật cấp 8 - 9, biển động mạnh, sóng cao 3 - 5 m.Vùng biển từ Quảng Trị đến Quảng Ngãi gió đông bắc mạnh cấp 6, giật cấp 7 - 8, biển động, sóng cao 3 - 5 m; vùng biển từ Bình Định đến Cà Mau và khu vực nam Biển Đông (bao gồm vùng biển quần đảo Trường Sa) gió đông bắc mạnh cấp 6, có lúc cấp 7, giật cấp 8 - 9, biển động mạnh, sóng biển cao 3 - 5 m.Vịnh Bắc bộ gió đông bắc mạnh cấp 5, có lúc cấp 6, giật cấp 7 - 8, biển động, sóng biển cao 2 - 3 m. Cấp độ rủi ro thiên tai do gió mạnh trên biển cấp 2. Toàn bộ tàu thuyền hoạt động trên các khu vực trên đều có nguy cơ cao chịu tác động của lốc xoáy, gió mạnh và sóng lớn.Cùng ngày, cơ quan khí tượng cho biết, không khí lạnh đã ảnh hưởng toàn miền Bắc, tiếp tục ảnh hưởng đến Bắc và Trung Trung bộ. Ở Bắc bộ và Bắc Trung bộ trời rét đậm, vùng núi Bắc bộ rét hại, vùng núi cao có khả năng xảy ra băng giá, sương muối; ở Trung Trung bộ trời rét. Nhiệt độ thấp nhất trong đợt không khí lạnh này phổ biến từ 9 - 12 độ C, vùng núi 6 - 8 độ C, vùng núi cao có nơi dưới 3 độ C; từ Quảng Bình đến Huế phổ biến 14 - 17 độ C; từ Đà Nẵng đến Quảng Ngãi phổ biến 16 - 19 độ C.Rác tràn lan tại điểm chờ xe buýt
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.
Bùi Quỳnh Hoa diện trang phục cực 'cháy', nổi nhất dàn Mentor Miss International Queen Vietnam 2023?
Phóng sự Kính thưa ô sin đã được dựng thành kịch và phim và Tuyển tập Huỳnh Dũng Nhân - Cuộc đời và cây bút (2024)
“Mỗi lần về quê ba mẹ cứ bắt ăn hết món này đến món khác, nhất là những ngày cuối ở nhà, bao nhiêu phần ngon cũng để dành cho mình. Chưa kể còn tận 2 thùng đồ ăn mẹ chuẩn bị để mình mang vào thành phố. Nào là bánh kẹo, bánh tét, thịt gà, heo… mẹ đều chọn những phần ngon nhất cho mình mang đi. Gói hạt nêm, mì chính mẹ cũng ráng nhét thêm vì sợ mình vào trong đó mua tốn tiền. Mỗi lần nhìn dáng vẻ mẹ đóng đồ ăn cho là mắt mình lại rưng rưng. Nhưng đó cũng chính là động lực để mình cố gắng hơn”, Tiền bày tỏ.
Cá lóc nướng trui… nhớ lắm Cà Mau ơi!
Lễ ký kết diễn ra tại sự kiện Thương mại và Doanh nghiệp New Zealand tại TP.HCM, được tổ chức cùng với chuyến thăm của Thủ tướng New Zealand - Ngài Christopher Luxon. Quan hệ đối tác này nhấn mạnh cam kết của cả hai công ty trong việc cải thiện khả năng tiếp cận dinh dưỡng và chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi tại Việt Nam.Biên bản ghi nhớ chiến lược với FPT Long Châu nhằm hỗ trợ dinh dưỡng và chăm sóc sức khỏe dễ tiếp cận hơn cho người cao tuổi Việt Nam. Với hơn 500 triệu người trên toàn thế giới bị ảnh hưởng bởi loãng xương, và châu Á đang chứng kiến sự gia tăng đáng kể về số ca mắc. Sự hợp tác này nhằm nâng cao nhận thức về chăm sóc sức khỏe của người lớn tuổi, phát triển các giải pháp dinh dưỡng chuyên biệt và đưa ra các sáng kiến thực tế như đánh giá sức khỏe xương và các chương trình chăm sóc phòng ngừa.Lễ ký kết Biên bản ghi nhớ nêu bật mối quan hệ song phương chặt chẽ giữa Việt Nam và New Zealand, nhấn mạnh sự tận tâm trong việc thúc đẩy các giải pháp chăm sóc sức khỏe sáng tạo mang lại lợi ích cho hàng triệu người.Quan hệ đối tác với chuỗi Nhà thuốc FPT Long Châu nhằm mục đích tăng cường khả năng tiếp cận dinh dưỡng và chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi tại Việt Nam. Với hơn 500 triệu người trên toàn cầu bị loãng xương và châu Á chứng kiến sự gia tăng đáng kể về các vấn đề sức khỏe cơ xương khớp, tim mạch, chiến lược hợp tác này nhằm nâng cao nhận thức về sức khỏe người cao tuổi, phát triển các giải pháp dinh dưỡng chuyên biệt và đưa ra các sáng kiến thiết thực như đánh giá sức khỏe xương và các chương trình chăm sóc sức khỏe và phòng ngừa.Với cam kết đồng hành lâu dài, hai bên sẽ tập trung vào ba điểm cốt lõi:1. Nâng cao nhận thức cộng đồng về các vấn đề sức khỏe của người lớn tuổiAnlene phối hợp cùng FPT Long Châu cùng các chuyên gia y tế đầu ngành thực hiện các chiến dịch truyền thông về loãng xương (Osteoporosis), suy giảm khối cơ (Sarcopenia), sức khỏe tim mạch và sức khỏe tổng thể - những vấn đề sức khỏe thầm lặng ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sống của người lớn tuổi tại Việt Nam.Phổ biến kiến thức khoa học về vai trò của dinh dưỡng và lối sống lành mạnh trong việc ngăn ngừa các bệnh lý này. 2. Đổi mới sản phẩm và giải pháp dinh dưỡng hỗ trợ quá trình lão hóa khỏe mạnhVới sự đầu tư chiến lược cho nhãn hàng Anlene từ Tập đoàn Fonterra tại New Zealand, Fonterra và FPT Long Châu tiếp tục cùng nghiên cứu, phát triển và giới thiệu các sản phẩm dinh dưỡng chuyên biệt, giải pháp dinh dưỡng bổ sung giúp người cao tuổi duy trì sức khỏe tổng thể, phù hợp với sở thích, nhu cầu ngày càng đa dạng và nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của người tiêu dùng Việt. 3. Hoạt động thực tiễn giúp người tiêu dùng chủ động chăm sóc sức khỏeTriển khai chương trình Tầm soát loãng xương & đo BMI (MoveCheck) - kiểm tra và tư vấn về sức khỏe xương khớp cho người tiêu dùng tại hệ thống nhà thuốc FPT Long Châu và tại các Chương trình hỗ trợ sức khỏe cộng đồng, tiêm chủng của FPT Long Châu trên toàn quốc.Hai bên sẽ kết hợp tổ chức các hội thảo khoa học với các Hội và chuyên gia y tế đầu ngành nhằm nâng cao ý thức phòng ngừa bệnh tật và cải thiện sức khỏe cho người tiêu dùng Việt Nam.Tại lễ ký kết, ông Roshan de Silva, Tổng giám đốc Fonterra Brands VN, chia sẻ: "Trong hơn 16 năm qua, Anlene đã nỗ lực trong việc chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi với nhiều dòng sản phẩm hỗ trợ sức khỏe xương khớp, dinh dưỡng đầy đủ và cân đối, gần nhất là dòng sản phẩm chăm sóc tim mạch… Đồng thời, chúng tôi cũng đã và đang hợp tác với Hội loãng xương quốc tế (IOF), hội loãng xương trong nước, các chuyên gia dinh dưỡng đẩy mạnh xây dựng nhận thức về sức khỏe cơ xương khớp cho người Việt, trong số đó là chương trình tầm soát sức khỏe xương miễn phí, cung cấp hơn 1 triệu lượt tầm soát. Thông qua chiến lược đẩy mạnh hợp tác cùng chuỗi nhà thuốc FPT Long Châu, chúng tôi cam kết sẽ mang đến cho người tiêu dùng Việt Nam nhiều giải pháp dinh dưỡng uy tín với nguồn sữa chất lượng từ New Zealand, góp phần nâng cao chất lượng sống cho hàng triệu người Việt, đặc biệt là người lớn tuổi".Về phía FPT Long Châu, bà Nguyễn Đỗ Quyên, Phó tổng giám đốc FPT Retail kiêm Giám đốc Điều hành Hệ thống nhà thuốc và tiêm chủng FPT Long Châu, cho biết: "Sự kiện hôm nay không chỉ là một dấu mốc đáng nhớ trong mối quan hệ hợp tác giữa hai bên mà còn là tiền đề quan trọng cho những hoạt động đậm nét, chất lượng, cá thể hóa hơn nữa trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe người Việt, đặc biệt đối với người lớn tuổi. FPT Long Châu luôn xác định vai trò của mình là cầu nối đưa những thương hiệu chăm sóc sức khỏe hàng đầu thế giới đến gần hơn với người dùng Việt Nam. Song hành với nhãn hàng Anlene sẽ giúp chúng tôi hoàn thiện hơn nữa danh mục sản phẩm dành cho sức khỏe xương khớp và thể chất của người Việt. Sự hợp tác này không chỉ dừng lại ở việc phân phối sản phẩm mà sẽ không ngừng được thắt chặt, phát triển bền vững hơn với những dự án và giải pháp chăm sóc sức khỏe tiên tiến, khoa học, đáng tin cậy và thiết thực cho người dân Việt Nam. Đây là lời cam kết dài hạn của chúng tôi trên hành trình thực hiện sứ mệnh chăm sóc sức khỏe cộng đồng".Thông qua Ký kết hợp tác chiến lược này, Fonterra Brands VN và FPT Long Châu cam kết không chỉ mang đến những sản phẩm chất lượng quốc tế mà còn góp phần định hình tương lai của ngành chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng tại Việt Nam trong 5 năm tới với sự đa dạng về danh mục sản phẩm dinh dưỡng chất lượng cho hàng triệu người tiêu dùng Việt Nam.