'Con muốn sống': Không nỗi sợ nào bằng nỗi sợ mất con
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.Truy xuất nguồn gốc hàng hóa: Cách làm mới, yêu cầu cũ
Đội tuyển Việt Nam sẽ đá giao hữu với Campuchia vào ngày 19.3 trên sân Bình Dương, 6 ngày trước khi đoàn quân của HLV Kim Sang-sik chạm trán đội tuyển Lào ở vòng loại thứ 3 Asian Cup 2027.Campuchia là đối thủ rất phù hợp dành cho đội tuyển Việt Nam vào lúc này. Đầu tiên, bóng đá Campuchia đang có sự cải thiện đáng kể về mặt trình độ. Họ khát khao được thể hiện năng lực trước các đối thủ mạnh hơn, trong đó có đội tuyển Việt Nam. Chính vì thế, trận đấu giữa đội tuyển Việt Nam và Campuchia hứa hẹn sẽ quyết liệt, đối thủ sẽ không thi đấu với thái độ chỉ là "quân xanh" cho đội tuyển Việt Nam rèn luyện.Dù vậy, xuất phát từ chỗ đội tuyển Việt Nam nhỉnh hơn đối thủ trong trận đấu này, nên có thể hình dung đội bóng của HLV Kim Sang-sik sẽ tranh thủ trận đấu với Campuchia để rèn luyện lối đá tấn công, lối đá mà chúng ta có thể áp dụng ở trận tiếp đội tuyển Lào tại vòng loại Asian Cup ít ngày sau đó. Đặc biệt, trong giai đoạn đội tuyển Việt Nam thiếu vắng chân sút Nguyễn Xuân Son vì chấn thương, chúng ta càng cần có những đợt thử nghiệm mạnh mẽ hàng tiền đạo trong những ngày này, với mục đích tìm phương án tối ưu cả về nhân sự lẫn lối chơi cho tuyến đầu.Theo danh sách đội tuyển Việt Nam tập trung trong tháng 3, vừa được HLV Kim Sang-sik công bố, đội gồm 4 tiền đạo là Quả bóng vàng Việt Nam năm 2024 Nguyễn Tiến Linh, Quả bóng đồng Phạm Tuấn Hải, tiền đạo trẻ Bùi Vĩ Hào và Đinh Thanh Bình. So với AFF Cup 2024, hàng tiền đạo của đội tuyển Việt Nam hiện không có Xuân Son và Văn Toàn do chấn thương. Tuy nhiên, cũng từ thay đổi này, có thể hình dung khả năng Tiến Linh sẽ kết hợp với Tuấn Hải và Vĩ Hào, ra sân thường xuyên hơn trong những trận đấu tới. Bộ 3 tiền đạo Tiến Linh, Vĩ Hào và Tuấn Hải chưa lần nào ra sân cùng lúc tại AFF Cup 2024. Chính vì thế, đây có thể gọi là phương án mới cho hàng tấn công của đội tuyển Việt Nam. Hoặc, một khả năng khác, HLV Kim Sang-sik sẽ đẩy Châu Ngọc Quang lên thật cao, chơi như một tiền đạo "ảo", hỗ trợ cho các tiền đạo thực thụ như Tiến Linh, Tuấn Hải, Vĩ Hào, Thanh Bình. Châu Ngọc Quang là cầu thủ đa năng, anh vài lần chứng minh mình có thể chơi tốt ở vị trí tiền đạo "ảo" trong màu áo CLB HAGL. Thế nên, biết đâu phương án Châu Ngọc Quang xuất hiện trên hàng tiền đạo sẽ là phương án mang lại sự bất ngờ từ phía ông Kim Sang-sik dành cho các đối thủ. Trước 1 đối thủ như Campuchia, HLV Kim Sang-sik sẽ dễ sắp xếp đội hình hơn so với khi thi đấu với các đối thủ mạnh. Ông Kim cũng sẽ có nhiều thời gian quan sát các tiền đạo của mình kết hợp với nhau, tìm đường vào khung thành đội tuyển Campuchia. Vì như đã nói, thời lượng giữ bóng tấn công của đội tuyển Việt Nam trong trận đấu với Campuchia khả năng sẽ cao.Hiện tại, ngoại trừ Tiến Linh, chưa có tiền đạo nào khác chiếm ưu thế để có tên trong đội hình xuất phát ở vòng loại thứ 3 Asian Cup 2027, trong thời gian Xuân Son dưỡng thương. Có thể thông qua trận đấu với Campuchia sau đây hơn chục ngày, HLV Kim Sang-sik sẽ giải xong bài toán ở hàng tiền đạo đội tuyển Việt Nam.Thủ môn số 1 của đội tuyển Campuchia được giải oanLiên đoàn Bóng đá Campuchia (FFC) vừa ra tuyên bố thủ thành Vireak Dara không có dấu hiệu dàn xếp tỷ số tại AFF Cup 2024. Ở giải đấu nói trên, Vireak Dara mắc 2 sai lầm nghiêm trọng dẫn đến 2 bàn thua của Campuchia trước Singapore (chung cuộc Campuchia thua 1-2) tại vòng đấu bảng.Sau trận đấu với Singapore, thủ môn Vireak Dara bị nghi ngờ bán độ. Tuy nhiên, FFC sau thời gian điều tra, họ công bố chính thức thủ thành Vireak Dara chỉ mắc lỗi kỹ thuật, chứ không cố ý để lọt lưới, nhằm dàn xếp tỷ số. Sau phán quyết của FFC, Vireak Dara đã sẵn sàng cho trận giao hữu gặp đội tuyển Việt Nam trên sân Bình Dương.
Táo Pháp quảng bá mạnh mẽ, thu hút người tiêu dùng Việt
Trại tạm giam Công an tỉnh Hà Tĩnh những ngày cận tết Ất Tỵ 2025 chìm trong mưa phùn và giá rét. Rét buốt, hanh khô của dải đất miền Trung cộng với nỗi khắc khoải nhớ nhà của các phạm nhân trong dịp tết đến, xuân về khiến cho không khí ở đây thêm phần da diết hơn.Tết là khoảng thời gian ai ai cũng nghĩ về gia đình, mong muốn được sum họp, đoàn viên với người thân bên mâm cơm ấm cúng. Song, những phạm nhân đang cải tạo chỉ có thể mơ ước hoặc hoài niệm về điều ấy. Theo quy định, trong những ngày tết, phạm nhân sẽ được ăn khẩu phần gấp 5 lần ngày thường. Do đó, từ đầu tháng chạp, cán bộ trại tạm giam đã lên kế hoạch cung ứng đầy đủ nhu yếu phẩm các loại.Những ngày cuối năm, khi "mùi của tết" len lỏi khắp phố phường ngoài kia thì bên trong Trại tạm giam Công an tỉnh Hà Tĩnh, những cành đào cũng đua nhau khoe sắc. Các cán bộ quản giáo cùng với phạm nhân đang tất bật rửa lá dong, chẻ lạt, ngâm nếp, đậu xanh... chuẩn bị gói bánh chưng.Ở nơi tưởng chừng như không có mùa xuân này, cái tết đang về rất gần. Tết đối với những phạm nhân đang chấp hành án phạt tù tại đây năm nào cũng có ý nghĩa riêng.Thượng tá Trần Hải Trung, Giám thị Trại tạm giam Công an tỉnh Hà Tĩnh, cho biết những ngày này tâm trạng các phạm nhân ảnh hưởng rất lớn bởi ai cũng mong muốn đoàn viên với gia đình. Bên cạnh việc siết chặt bảo vệ an toàn trại tạm giam, góp phần giữ vững an ninh trật tự trong dịp Tết Nguyên đán; lãnh đạo đơn vị cũng đặc biệt quan tâm, chỉ đạo thực hiện đầy đủ các chế độ cho các phạm nhân theo đúng quy định của Nhà nước.Năm nay, trại tạm giam tổ chức chương trình "Bánh chưng xanh", gần 1.000 chiếc bánh chưng đã được cán bộ và các phạm nhân tất bật gói nhiều ngày qua. Đây là hoạt động thường niên của đơn vị, qua đó tạo không khí ấm áp cho phạm nhân đang thụ án tại đây, cũng như để cho các phạm nhân cảm nhận được hương vị ngày tết. Đồng thời khích lệ, động viên để họ tích cực phấn đấu cải tạo, sớm được trở về với gia đình và tái hòa nhập xã hội.Năm nào cũng vậy, thời khắc giao thừa, ban giám thị sẽ chia nhau đến các phân trại, tặng quà, chúc tết các phạm nhân, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng để tìm cách khuyên giải, động viên họ yên tâm cải tạo, xóa bỏ những mặc cảm của mình.Cẩn thận xếp lá vào khuôn để gói bánh chưng, anh Nguyễn Quốc Trung (quê H.Đức Thọ, Hà Tĩnh) cho biết, đây là năm thứ 2, anh đón tết trong tù cho bản án 32 tháng tù về tội cố ý gây thương tích. "Đây là những ngày buồn và nhớ nhà da diết. Khi vào tù, tôi mới thấm thía hết những tháng ngày tự do ở ngoài kia. Những ngày cuối năm cũng là khoảng thời gian để nhìn lại những lỗi lầm mình đã gây ra và cũng nhắc nhở bản thân khi được trở về với gia đình, xã hội thì phải cố gắng nhiều hơn", Trung nói.Khi hỏi về nỗi nhớ nhà, nữ phạm nhân Nguyễn Thị Thúy giọng buồn rượi, đưa ánh mắt nhìn ra xa, chị nói "rất day dứt", không muốn nhắc lại ký ức đau buồn. "Tôi muốn quên hết tất cả, khi được trở về tái hòa nhập cộng đồng, tôi muốn mở ra một cuộc sống mới", chị Thúy chia sẻ.7 năm chấp hành án phạt tù về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, chị đã nhìn nhận được tội lỗi của mình. Chị cho biết, từng có nghề nghiệp ổn định, gia đình hạnh phúc, nhưng vì một phút lầm lỡ, đã phải chôn vùi cuộc đời ở sau cánh cổng trại giam."Cái giá lớn nhất phải trả chính là đánh mất đi những điều quan trọng như người chồng hết mực yêu thương, tuổi trẻ, tương lai...", chị Thúy ngậm ngùi.Trại tạm giam Công an tỉnh Hà Tĩnh (P.Thạch Linh, TP.Hà Tĩnh), thành lập năm 1991, là nơi tạm giam, tạm giữ hơn 500 phạm nhân, bị can các vụ án nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng như giết người, mua bán trái phép chất ma túy, lừa đảo chiếm đoạt tài sản... Trong đó, có hơn 80 tử tù đang chờ thi hành án. Do tính chất đặc thù công việc, những ngày này, cán bộ quản giáo phải đảm bảo trực 100% quân số.
Thông tin ban đầu vụ cướp tiệm vàng xảy ra khoảng 14 giờ 24 phút ngày 13.2 tại tiệm kinh doanh vàng bạc, đá quý Như Ngọc Châu, khu vực chợ mới Di Linh, TT.Di Linh (H.Di Linh), kẻ gian dùng búa phá tủ kính cướp tiệm vàng, khiến nhiều người hoảng loạn.Hình ảnh camera an ninh ghi lại cho thấy, kẻ gian mặc áo khoác màu vàng, đội nón bảo hiểm và đeo khẩu trang che kín mặt mang theo búa sắt vào một tiệm vàng ở TT.Di Linh. Sau khi quan sát, kẻ này dùng búa phá tủ kính lấy đi nhiều vàng rồi tẩu thoát.Thời điểm này, nhiều người có mặt la lớn, nhưng do kẻ cướp cầm búa sắt hung hãn đe dọa nên không ai dám lao vào khống chế. Toàn bộ diễn biến vụ cướp tiệm vàng được camera an ninh ghi lại.Ngay sau khi xảy ra vụ cướp, Công an H.Di Linh và Công an TT.Di Linh đang có mặt tại tiệm kinh doanh vàng bạc, đá quý Như Ngọc Châu khu vực Chợ mới Di Linh phong tỏa hiện trường; đồng thời, triển khai công tác khám nghiệm hiện trường và làm việc với các nhân chứng phục vụ công tác điều tra, truy xét nghi can vụ cướp tiệm vàng.
Lần đầu mất ghế quốc hội sau 53 năm, sự nghiệp của 'huyền thoại' Mahathir có chấm dứt?
Trong các khu vực đăng ký tham dự giải bóng đá Thanh Niên Sinh viên Việt Nam - Cúp Café De Măng Đen lần 1 năm 2023 thì Huế - Đà Nẵng có số lượng trường đông thứ nhì sau TP.HCM. Ban đầu có đến 12 trường, trong đó 4 trường trên địa bàn của Huế và 8 trường nằm trên địa bàn của Đà Nẵng háo hức ghi danh.
