Ba màu tóc nhuộm sáng da sẽ lên ngôi trong những tháng cuối năm bạn nên thử
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.Xây dựng Hòa Bình, chứng khoán Nhất Việt... lên kế hoạch phát hành cổ phiếu
Nếu xét về nguồn gốc xuất xứ, giá bán và đa dạng phiên bản... Honda Civic và Toyota Corolla Altis có khá nhiều điểm tương đồng. Tương tự thế hệ cũ, Honda Civic 2022 tiếp tục được Honda Việt Nam nhập khẩu nguyên chiếc từ Thái Lan. Trong khi đó, Toyota Việt Nam đã thay đổi chiến lược với Toyota Corolla Altis khi không còn lắp ráp trong nước như thế hệ trước mà chuyển sang nhập từ nhà máy tại Thái Lan. Vì vậy, ngoài cái danh xe Nhật, hai mẫu xe này còn là xe nhập khẩu.
Trường chuyên TP.HCM không tuyển sinh tích hợp, sẽ có môn chuyên mới?
Bộ Nông nghiệp Mỹ ngày 5.2 cho hay mẫu xét nghiệm đối với bò sữa tại nước này có kết quả dương tính với một chủng virus cúm gia cầm trước đây chưa từng thấy ở bò, làm dấy lên lo ngại về sự lây lan lâu dài của bệnh cúm này. Virus cúm gia cầm H5N1 đã làm giảm sản lượng sữa bò, đẩy giá trứng lên cao do hàng triệu con gà mái bị chết và lây nhiễm cho gần 70 người kể từ tháng 4.2024 khi nó lây lan khắp cả nước.Bộ Nông nghiệp Mỹ ra thông báo cho hay việc giải mã trình tự bộ gien của sữa từ bang Nevada đã xác định được chủng cúm gia cầm khác với kiểu gien D1.1, lần đầu phát hiện ở bò sữa.Trước đó, tất cả 957 ca nhiễm cúm gia cầm trong đàn bò sữa được ghi nhận kể từ tháng 3 năm ngoái đều do chủng B3.13 gây ra.Thông báo cho biết chủng thứ 2 là kiểu gen chiếm ưu thế trong số các loài chim hoang dã vào mùa thu và mùa đông năm ngoái và cũng đã được phát hiện ở gia cầm. Nó đã được phát hiện ở bò sữa thông qua một chương trình thử nghiệm sữa để tìm cúm gia cầm vào tháng 12.2024."Chúng tôi thấy bản thân virus H5N1 thông minh hơn tất cả chúng ta. Nó đang tự biến đổi để không chỉ tồn tại trong gia cầm và các loài chim nước hoang dã. Nó đang tìm kiếm một ngôi nhà trong các loài động vật có vú", theo bác sĩ thú y Beth Thompson tại bang Nam Dakota.Giám đốc Sở Nông nghiệp Nevada J.J. Goicoechea cho biết có khả năng chim hoang dã đã truyền chủng thứ 2 cho gia súc ở Nevada. Ông khuyến nghị nông dân tăng cường các biện pháp bảo vệ động vật của họ."Rõ ràng là chúng ta đã không làm tất cả những gì chúng ta có thể làm và nên làm. Bởi [nếu đã làm được] virus sẽ không xâm nhập được", ông nói.Sở Nông nghiệp Nevada hôm 31.1 cho biết các đàn gia súc ở 2 hạt đã được cách ly do phát hiện cúm gia cầm.Điều quan trọng đối với Bộ Nông nghiệp Mỹ là phải nhanh chóng ngăn chặn dịch bùng phát trong tiểu bang, để chủng này không lây lan sang bò sữa ở những nơi khác, theo chuyên gia tư vấn thú y và sức khỏe cộng đồng Gail Hansen.Giáo sư Gregory Gray tại Đại học Texas cho rằng chủng virus mới dường như vượt qua một số khả năng miễn dịch vốn chống lại được các chủng khác, nên điều này có thể làm tồi tệ hơn dịch bệnh ở vật nuôi và động vật hoang dã. "Điều này là đáng báo động", ông cảnh báo.
AFP hôm nay 16.3 dẫn lời người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Tammy Bruce cho biết ngoại trưởng hai nước đã thảo luận về giai đoạn kế tiếp của tiến trình đàm phán Ukraine. Tuy nhiên, thông báo không đề cập chi tiết về nội dung cuộc trao đổi Mỹ-Nga.Bất chấp căng thẳng gần đây giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky, chính quyền Kyiv đồng ý về nguyên tắc của đề xuất ngừng bắn trong vòng 30 ngày nếu Nga ngừng tấn công miền đông Ukraine.Tổng thống Nga Vladimir Putin nói ủng hộ chấm dứt xung đột nhưng cần thảo luận thêm với Mỹ và có những điều kiện cụ thể.Hai nhà ngoại giao hàng đầu Mỹ-Nga cũng nhất trí tiếp tục làm việc tiến tới nối lại liên lạc giữa hai nước, vốn gián đoạn dưới thời cựu Tổng thống Joe Biden.Thông báo của Bộ Ngoại giao Mỹ không cung cấp chi tiết về thời điểm sẽ diễn ra vòng đối thoại kế tiếp giữa Mỹ-Nga vốn do Ả Rập Xê Út chủ trì từ tháng 2.Tổng thống Trump cũng chỉ trích việc một số nhà báo tìm cách làm mất uy tín những nỗ lực của chính quyền ông nhằm thiết lập liên lạc với phía Nga.Nhà lãnh đạo Mỹ đề cập thông tin không được kiểm chứng được một số hãng đưa tin, theo đó cho rằng Đặc phái viên Mỹ Steven Witkoff phải chờ 9 giờ trước khi được gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin ở Moscow đêm 13.3.Ông Trump bác bỏ thông tin trên, cho biết Đặc phái viên Witkoff đã có nhiều cuộc gặp ở Moscow và tất cả đều sắp xếp nhanh chóng, đạt năng suất cao.Cũng trong cuộc điện đàm hôm 15.3, ông Rubio đã thông báo với ông Lavrov về chiến dịch quân sự Mỹ vừa khởi động ở Trung Đông, theo Reuters.Đợt tấn công đầu tiên của chính quyền Tổng thống Donald Trump nhằm vào lực lượng Houthi ở Yemen đã khiến ít nhất 21 người thiệt mạng hôm 15.3, theo thông tin cập nhật mới nhất từ lực lượng này.
Lính trẻ trồng và bán rau ở 'Gian hàng 0 đồng', chỉ nhận lại mỗi nụ cười
Ngay sau lễ khai mạc, các đội bóng đã tham gia tranh tài với tinh thần thể thao cao thượng, đoàn kết, cống hiến cho khán giả những trận cầu đẹp mắt, kịch tính.
